Eina ferðina var tað ein kongur á Sikilsoy, ið var tikin úr leikum sum veiðimaður. Hetta var ein av teimum rættiligu kongunum, ið fyrr vóru: Hann sat á fílabeinshásæti og ráddi fyri londum, hann var í skarlaksstúku og hevði gullkrúnu og gullsvørð.

Á veiðuferðum var tað eingin, sum kom honum nær; hvørki í styrki ella dirvi. Hann fann fragd í at koma bæði sær og sínum monnum í óføri, fyri at sleppa at gera tey roysnir at redda teir aftur.

Ein dagin, hann er á djóraveiðu við sínum monnum, síggja teir ein yvirvaksnan skógmann koma rennandi úr einum gili. Hann var sum ein tussi, so grimur og ljótur. Tað var ikki laga boð; kongurin legði á hann beinanvegin og báðir at berjast. Teir bardust bæði hart og skarpt, syftu hvønn annan so høgt á loft, fóru upp á miðjar kálvar í harðan vøll, sum teir tóku á. Skógmaðurin var sterkur sum fjallið, hann bæði klóraði og beit. Men endin var tann, at kongurin vann og bant hin.

“Fáið mær hann nú heim, hinir gomlu,” sigur kongurin við menninar hjá sær, “og setið hann í tað sterkasta fangabúrið í kongsgarðinum.” Tað var gaman í, søgdu kongsmenninir. So tóku teir hann ímillum sín at húsum og settu hann í jarnbúr. Kongur læsti sjálvur aftur fyri honum og stakk lykilin upp á seg. Hann leit ongum øðrum til at hava hann. So fegin var kongur fyri skógmannin, hann hevði fingið, at hann gekk hvønn dag at hyggja at honum. Men so ein morgun er kongur aftur á djóraveiðu: “Handa rádna hjá mær,” sigur hann við drotningina, “tak tú lykilin á skógmannabúrinum, meðan er eri burtur; men lat hann ikki av hondini, tað sigi eg tær. Tí tað lovi eg: Verður skógmaðuin burtur, eg komi aftur, tann, ið hevur slept honum út, skal ikki tiggja lív.” So fór hann.

Kongshjúnini áttu ein lítlan son, sum æt Guri. Henda morgunin fer Guri at spæla við nýggjan boga, hann hevði fingið. So gekk hann har og skeyt. Einaferð, hann skjýtur, hendir honum tað óhapp, at pílurin fleyg inn millum jarnteinarnar í skógmannabúrinum, og skógmaðurin var ikki seinur at taka hann. Drongurin bønar og biður hann geva sær pílin aftur, tí hann var so ringur um at missa henda gullpílin, hann nýliga hevði fingið.

“Ja, letur tú upp fyri mær, skal tú fáa hann aftur; men annans beini eg fyri honum,” segði skógmaðurin. Og hann legði pílin um knæið og sat til reiðar at støkka hann av, um drong-urin segði nei.

“Slept tær út,” sigur Guri, “tað skuldi eg gjørt. Men eg veit ikki, hvussu eg skal fáa hurðina upp.”

“Jú, nú skal tú hoyra,« sigur skógmaðurin. »Tá ið móðir tín leggur seg at sova á middegi, far so og tak varliga niður undir koddan hjá henni; har liggur lykilin. Tak hann, kom higar við honum og lat mær upp. Tað kundi borið á, at eg onkuntíð seinni fekk lønt tær tað aftur.”

Guri fer. Alt gongur væl. Hann er skjótur aftur við lyklinum: “So, nú skal eg lata tær upp. Men lova mær, at tú rýmir langt, langt burtur úr námindum, so faðir ikki finnur teg; tí fær hann teg einaferð enn, kvíði eg fyri, hann drepur teg.” So lat Guri upp, fekk pílin aftur, og skógmaðurin fór findarglaður til stroks.

Skógmaðurin hevði áður verið ein vakur unglingi. Men av tungum ástartrega var hann rýmdur út í óbygdir. Síðani hevði hann livað millum villini djórini í tjúkkum viðaskógum og einki havt til matna uttan urtir og gras. Av tí hann bert hevði etið sovorðið og gingið nakin, var hann vorðin loðin sum seyður, hevði skegg sum kópakampar og var grønur á liti, allur sum hann var.

Tað fyrsta, ið drotningin ger, hon vaknar, er at fara undir koddan eftir lyklinum. Men tak hann nú! Hamskift legðist hon á songina at róta alt á gos, men ongan lykil hon fann. Stór-grátandi leyp hon út og rópti hvørt mansbarn í kongsgarðinum saman, tey skuldu siga henni, hvør ið hesa skemdargerð hevði gjørt, at sleppa skógmanninum út. Nei, øll søgdu seg frí, tey høvdu ikki nortið lykilin á skógmannabúrinum. Til endan kom Guri lotur og niðurfyrikomin, segði at hon skuldi ongan annan leggja undir hetta; tað var hann, ið hevði slept skógmanninum út. So sigur hann henni alla tilgongdina.

Tá fall drotningin rættiliga í fátt: “Mítt neyðardýr,” segði hon við sonin, “skal tú týna, so ungur tú er? Nei, tað má ikki henda.” So biður hon hovfrúurnar búgva sær sonin til ferðar, fær honum tveir álítandi fylgissveinar at fara við, gevur honum ein flota av bestu rossum í ríkinum og tólv klyvjar av reyðargulli. So koyrir hon teir av stað burtur í fremmand lond at vita, ið hvussu fer.

Nú teir eru væl farnir, kemur kongurin heim aftur av djóraveiðuni og fer beinanvegin so glaðbeintur at vitja skógmannin. Men vanlukkutíð, nú stendur hurðin upp á víðan vegg og búrið er tómt. Øði spinnur í kongin. Hann dregur svørðið úr slíðrunum, brennir inn til drotningina og biður geva sær hendur á tann, ið hesa skarnsgerð hevði gjørt, at sleppa skógmanninum út, tí hann skuldi kvetta høvdið av honum í stundini.

Drotningin svaraði sáttliga aftur: “Sissa teg, sissa teg, harra kongur. Tað er okkara egni sonur, ið hetta hevur gjørt.” So segði hon honum, hvussu vorðið ið var, at hon hevði verið so fyrivarin, at senda sonin burtur í fremmand lond, fyri hann skuldi ikki verða dripin. Kongurin stóð grimur og breiður og studdi seg við sítt stóra svørð: “Hetta var tann versta gerð, tú kundi gera mær, at senda mín einasta son út at valtra. Tað mátti tú vitað, at eg fór ikki at renna mítt egið blóð fyri ein skógmann.” So illur var hann, at ivaleyst hevði hann jarðlagt drotningina, um riddararnir fóru ikki upp ímillum.

Kongurin sendi nú boðsveinar út um øll ríkir og lond og beyð, at tað skuldi gerast alt, ið gerast kundi, fyri at finna Gura aftur. Men so varliga fóru kongasonurin og hansara sveinar, at eingin fann teir.

Guri ferðaðist um allan heim, yvir dalar og fjøll, gjøgnum myrkar skógir og yvir villini høv. Soleiðis kom hann til mans. Fylgissveinarnir hjá honum gingu og ráðagjørdu um at drepa hann, so teir kundu fáa alt gullið, hann hevði við. Men teir samdust so illa um býtið av ríkidøminum, at tað dró út við drápinum.

Ein dagin, nú hitta teir ein riddara, ein ungan stásiligan mann, sum kemur ríðandi á tí vakrasta hesti, teir nakrantíð høvdu sætt. Hesin fremmandi biður sleppa sær at vera við uppi í ferðalagnum. “Tað er gaman í,” svarar Guri. “Vit eru glaðir við at fáa ein sovorðnan mann sum teg við okkum. Vit eru eisini fremmandir og vita ikki leið. Tú er kanska kunnugari og vil ráða fyri ferðini.”

Hesin riddarin er eingin annar enn skógmaðurin. Leingi aftaná, at hann var sloppin úr fangabúrinum, hevði hann valtrað um í sama lag. Men so ein dagin hevði hann hitt eina veittur, sum var farin so at stórlæa at honum, tí hann var so ljótur, at ein búld, ið hon hevði drigist við, brast, og hon var frísk í stundini. “Hasin gamli,” segði hon við hann, “tú hevur elvt tað, at eg fekk heilsuna aftur. Nú skal eg løna tær.” So skapti hon hann um til vakrasta ungling á jørðini og gav honum eitt hulduross. “Megi mína gevi eg tær,” segði hon, “so tú kann ráða yvir øllum heiminum til títt egið gagn.”

Skógmaðurin ferðast nú saman við Gura, sum hann beinanvegin kendi aftur. Men Guri kendi ikki skógmannin, sum vera man. Til endan koma teir til Írland. Har fáa teir vistarhald hjá einum bakara, sum var teimum góður - men lúrin sum ein vanlukka. Dagin eftir, teir eru komnir, sigur skógmaðurin farvæl og skal fara longur fram á vegin; men Guri bað og bønaði hann um ikki at fara, og tað við so nýtum orðum, at hann læt sær siga og fór ikki.

Tá á døgum vóru tvey sovorðin øgilig villross í Írlandi, at tað var ikki livandi fyri teimum. Tey drópu bæði fólk og fæ, grópaðu allan bøin upp og vóru so hervilig, at menn frá hond buðu seg til at fara úr landinum, og tað var eingin í ríkinum, sum leit sær til at knábusa hesum ódjórum.

Írakongurin var illa heitin, sum vera man. Hann sá, hvussu alt gekk av skriðuni, ríkið avoyddist hjá honum, og einki visti hann til ráða at taka.

Tá ið fylgissveinarnir hjá Gura fáa hetta at vita, hugsa teir við sær, at her er mestur ein útvegur til at fáa harra teirra av døgum, tí ongantíð vóru teir komnir á samt um at gera tað sjálvir. Teir taka so og siga fyri bakaranum, at Guri er sterkasti maður í verðini, og at teir so mangan hava hoyrt hann sagt, at hann kundi tamt villrossini sum ein royk. Men hann tímdi ikki at fáast við tað.

Bakarin legðist ikki á boðini, fór við tann spentar ál líka í kongsins garð, neig fyri kongi og segði: “Harri kongur, niðri hjá mær býr ein fremmandur riddari. Sveinar hansara siga, at hann er kendur um allan heim fyri styrki og dirvi, og teir hava so mangan hoyrt hann sagt, at tað skuldi staðist sær lítið á at tamt villrossini, bara hann hevði tímað.”

Hetta helt írakongurin vera stór tíðindi og bað bakaran vælsignaðan bera sær boð til mannin og biðja hann støkka inn á gólvið sum skjótast. Bakarin ber boðini, og um eina løtu kemur Guri inn fyri hásætið: “Harri írakongur, tygum sendu boð eftir mær. Hvussu kann eg tæna tygum?”

Kongurin sigur: “Eg hoyri, tú er mesta stríðskempa í verðini og hevur sagt teg føran fyri at temja villrossini, sum ganga og beina mær fyri ríkinum. Heldur tú teg snikkaleysan kunna basa teimum, so ger tað fyri mína bøn. Lønin skal vera tær vís.” Guri stendur sum kánus: “Veldugi harri írakongur, eg havi ikki grett tað.” “Nú, nú,” svarar írakongurin og rísnar á málinum, “kom ikki handa vegin. Illa sámir tað seg einum reystmenni at krjúpa frá sínum orði. Eg áleggi tær at herja á rossini. Standist hvat av, ið má. Lýðir tú ikki mítt orð, skal tú lata lív.”

Guri kemur illa heitin heim aftur í vistið og torir einki at siga fyri hinum. Men tann fremmandi riddarin sær, at hann er tungur í huga, og fær lokkað út úr honum, hvat ið áfatt er. – “Áh, ikki annað enn tað,” sigur skógmaðurin, “tað skal ikki standast á at fáa bilbukt við villrossunum. Eg skal leggja tær ráð: Far til kongin og bið hann fáa ein smið at smíða tær fýra hóvjørn. Tey skulu vera tveir tummar longri og víðari enn vanligt, hava hvassar groddar um kantarnar og tveir hvassar tindar afturúr. Tey skulu vit sláa upp á hestin hjá mær. Tað er ein hulduhestur. So skal tú síggja gleim.”

Tá lætnaði um hjartað á Gura. Hann niðan aftur til kong, bað hann vælsignaðan fáa sær ein álitissmið at smíða sær hóvjørn. Smið skuldi hann fáa, segði kongur, tann besta í ríkinum. Hann kom sjálvur við í smiðjuna.

Tá ið smiðurin hoyrdi, hvussu hóvjørnini skuldu vera vorðin, læði hann upp á háð: “Eg havi so mangt hóvjarnið smíðað; men sovorðnar fjákalótur havi eg ongantíð vitað.” – “Einki møsn, einki møsn,” segði kongur, hann tók í herðatoppin á smiðinum og helt hann inn yvir grúgvuna. “Ger tú ikki, sum tú verður biðin, verður tú stoktur.” Tá gav smiðurin seg, gjørdi hóvjørnini og sló tey uppundir.

“Saðla nú hestin og ríð óttaleysur av stað,” segði skógmaðurin við Gura. “Men tá ið tú hoyrir villrossini neggja, tak tá saðil og boksl av og slepp hestinum. Klív so tú upp í eitt træ og hygg, hvussu leikur fer.”

So reið Guri avstað.

Tað gekk longu sum rótasúpan um alt Írland um ein fremmandan riddara, sum var riðin út at temja villrossini og leiða tey spøk í kongsins garð. Hvørt eyga græt um henda mann, sum skuldi týnast. Tí týnast mátti hann; fara í holtur við villrossini, tað var deyðin. Neyðars maður, hildu fólk, tað er, tí hann er fremmandur og veit ikki, hvat hervilig ófriski villrossini eru. Men Guri legði einki í tað, hann reið óttaleysur sína leið.

Villrossini vóru ein hestur og ein ryssa.

Nú Guri hevur riðið ein góðan tein, hoyrir hann tey neggja. So loypur hann av, sleppur hestinum berbakaðum og klívur upp í eitt høgt eikitræ. Tá sær hann har burturi villhestin koma stunandi og stevna so beint á hulduhestin. Teir rúka so saman at sláast. Tað var ein ódnardystur; teir ýla sum tarvar, leypa leysir á loft og sláa, so tað ekkóar í fjøllunum. Leingi stóð býggj um býggj millum báðar, men so einaferð gav hulduhesturin hinum ein so dyggan leðrara upp undir undirkjaftin, at bæði kjálkabeinini brotnaðu og tenninar ruddu sum sandur burtur úr honum. Tá misti hann megina og slóst ikki meir.

Glaður kleiv Guri niður úr trænum, saðlaði sær hestin aftur og knýtti eitt boksl á hin, reið so heim við honum og bant hann fyri durunum hjá kongi.

Tá var frøi í Írlandi. Kongur kom við opnum ørmum móti Gura, tók tvørtur um hann og takkaði so miriliga fyri bragdið, hann hevði gjørt. Um kvøldið var veitsla í kongsgarðinum fyri honum.

Nú eru sveinarnir hjá Gura illa við. Tað var ikki hetta, teir høvdu ætlað, at harri teirra skuldi fáa høvi til at gera roysnir. Men eini ráð vóru enn: Villryssan var eftir, og hon var tað verra at basa. Teir taka so og ljúgva fyri bakaranum, at harri teirra hevur sagt, at hann lættliga kundi tamt ryssuna við, bara hann hevði tímað.

Aftur fær írakongurin lygnsmansboðini og áleggur Gura at temja villryssuna við. “Eg havi ikki røtt um at temja villryssuna,” sigur Guri. Men írakongur ilskast: “So, so, ongar um-beringar,” hann situr og dartar við einum tog í hondini. “Ger tú ikki, sum eg sigi, so heingi eg teg í hesum tognum.”

Hetta var ein verri standur, hugsar Guri og fer tungur í huga oman aftur til bakaran. “Nú,” sigur skógmaðurin, “er ikki gott hjá tær enn?” – “Nei, nú er verri enn nakrantíð. Kongur sigur, at speki eg ikki villryssuna við, verði eg hongdur upp eftir hælunum sum ein annar illgerðarmaður” – “íðan,” sigur skógmaðurin, “hvat skal tú leggja í tað? Ger tær fýra tvey so stór hóvjørn sum síðst og far so eftir ryssuni.”

Guri fer aftur til kong. “Gott í teg írakongur, kom við mær oman aftur til smiðin og fá hann at gera mær eini dupult so stór hóvjørn sum síðst.” Jú, kongurin kom beinanvegin, tað var ikki at siga. Hesa ferðina læði smiðurin upp aftur meir enn síðst og helt fyri: “Endin verður tann, at hóvjørnini verða so stór sum pottalok.” Hann hevði ætlað at sagt meir; men kongur greip hann niður á hálsin: “Tig við tær títt tvørtræ, og lat tær einaferð siga.” So boygdi hann høvdið á honum niður í eimin, so skeggið sveið. Tá lovaði smiðurin at smíða hóvjørnini og sláa tey uppundir.

Aftur saðlaði Guri hulduhestin og reið av stað á øðrum sinni. Tá ið hann hevur riðið nakað, hoyrir hann villryssuna froysa og ger sum síðst, sleppur hestinum berbakaðum og klívur upp í eitt træ at síggja, hvussu fer.

Ryssan kom beinanvegin og legði á hulduhestin; men hann vardi seg so væl, at hon vann einki á honum. Hvørja ferð, hann fekk høgg á hana, fekk hon meinar stingir, tí tindarnir á hóvjørnunum vóru sum svørð. Leingi dystaðust tey. Bardagin var harðari enn áður. Bæði drivu í blóði og turnaðu um, so jørðin skalv. Men so einaferð rámti hulduhesturin ryssuna upp undir bróstið við einum so dyggum stoyti, at sjey bringukoppar brotnaðu. Tá var úti við henni.

Guri leyp nú niður úr trænum, fekk boksl á hana og reið heim við báðum rossunum.

Tá ið hann kom heim móti staðnum, kemur alt, ið ganga kann, ímóti honum. Tey troðkaðust so uttan um av gleði yvir hetta bragd, hann hevði gjørt, at hann mundi ikki komið fram. Tá ið hann kom í túnið hjá kongi, doyði ryssan, og fast takist henni.

Nú var Guri móður og legði seg upp á songina eina løtu. Meðan hann liggur, hoyrir hann eitt sovorðið undarligt ljóð inni hjá sær. Hann fær ikki sovið fyri tí og fer upp at vita, hvat tað er. Tá varnast hann, at tað er eitt fiðrildi, ið er dottið niður í eitt ílat við hunangi og er vorðið fast. Guri tekur, so lætthentur sum hann kann, og hjálpir tí leysum. So leggur hann seg aftur at sova.

Tá ið hann vaknar aftur, eru boð frá kongi um at koma niðan. Hann fer.

“Ja,” sigur kongur, “tú hevur verið mær so góður, at tað besta er ikki ov gott at geva tær í løn. Eg eigi tvær døtur. Ætlanin er at geva tær aðra. Tann eldra eitur Tea. Hon hevur hár sum reyðargull. Tann yngra eitur Herja. Hon hevur hár sum silvur. Kann tú, tá ið báðar eru huldar í lín, so einki sæst av teimum, gita, hvør ið er tann gullhærda, so skal tú fáa hana til konu og eina ríviliga heimanfylgju við henni; men gitir tú skeivt, skal tú lata lív.”

“Veldigi harri írakongur,” svarar Guri, “skal hetta vera lønin fyri, at eg bjargaði tær ríkinum. Tað má eg siga, at øðrvísi tøkk hevði eg væntað. Tað tykir mær lítið hábærsligt at roynast soleiðis móti fremmandum manni. Men eg eri tann minni, eg má lúta.”

“Einki møsn meir um hetta,” hvessir írakongurin, “nú skal tú sleppa at umráða teg til í annaðkvøld.”

Guri fer sjálkandi heim aftur, daprari í huga enn nakrantíð. “Nú, skúrsurin aftur ringur í dag?” spyr skógmaðurin. “Tala ikki, góði maður, tað flættast ikki við írakongin. Nú skal hann taka lívið av mær, kann eg ikki gita, hvør av kongadøtrunum, ið er gullhærd, tá ið báðar eru fjaldar.” “Hatta hevur einki at týða,” sigur skógmaðurin, “raskari er tú at gita enn so.” Nei, tað helt Guri ikki. “Jú, nú skal eg siga tær,” svarar skógmaðurin. “Hitt fiðrildi, tú hjálpti burtur úr hunanginum, skal nú hjálpa tær. Tað skal koma inn og fljúgva tríggjar ferðir rundan um høvdið á tí gullhærdu. Hvørja ferð skal hon lyfta sína ljósu hond og koyra tað burtur. Hetta skal vera tær vissa fyri, hvørja tú skal gita á.”

Tá var Guri glaður: “Tú er móti øllum. Tær er einki óført,” sigur hann við skógmannin, “og um eg verði túsund ár, kann eg ikki løna tær tað aftur, men lít á meg, tað góða verður ongantíð ólønað.”

“Tala tú einki um tað,” sigur skógmaðurin, “eg havi onga løn uppiborna fyri tað, at eg eftir førimuni royni at samsýna tær fyri, at tú einaferð hevur verið mær so góður.” “Tað man ikki vera, at eg nakrantíð hava gjørt tær beina, sum er verdur at nevna,” sigur Guri. Tá sigur skógmaðurin: “Jú, tú hevur. Eg eri skógmaðurin, sum tú einaferð slepti út úr fangabúrinum hjá pápa tínum.”

Tá ið Guri hoyrdi hetta, var hann so glaður, sum hann aldri hevði verið áður. Hann tekur í hondina á honum: “Vit skulu vera brøður.” “Ja, vit skulu vera brøður,” svarar skógmaðurin, og so svóru teir hvørjum øðrum trúskap.

Dagin eftir fóru báðir í kongsgarðin. Kongurin leiðir døtur sínar fram, báðar huldar, so einki sæst av teimum. “Git nú,” sigur hann við Gura. Men Guri svarar ikki beinanvegin, stendur bara og starir. Kongur ótolnast: “Nú, nú, einki drál. Eg havi ikki tol at standa og bíða longur.” “Tú gav mær allan dagin at hugsa meg um, harri írakongur,« sigur Guri.

Ein løta gekk enn. Einki hendi. Øll sótu alspent og bíðaðu. Tá kom fiðrildið. Tríggjar ferðir fleyg tað rundan um høvdið á aðrari kongadóttrini. Tríggjar ferðir lyfti hon sína ljósu hond at koyra tað burtur. Nú sigur Guri: “Her er tann gullhærda.” Kongur tekur klæði av og øll, ið inni eru, síggja at rætt er gitt.

Guri fær hana nú til konu, og kongur gevur tí trúgva skógmanninum ta silvurhærdu til konu. Tá var frøi um alt Írland, og festarøl varð drukkið um alt ríkið í átta dagar.

Síðani fara báðir vinmenninir við kongadøtrum sínum aftur til Sikilsoy at vitja. Kongurin og drotningin eru ikki lítið bilsin, tá ið tey síggja Gura aftur. Nú høvdu tey gingið og syrgt deyða hansara í fleiri ár. Men so mikið størri var gleðin at fáa hann aftur.

“Hvør er hasin mikli riddari, ið við tær er?” spyr sikilsoyarkongurin. “Hatta er mín besti vinmaður,” svarar Guri, “og hann eigur lívið í mær. Pápi má takka honum fyri, at hann er so stórlatin, at hann hevur lønt alt tað illa, pápi hevur gjørt honum, aftur við góðum.” “Tað illa, ið eg havi gjørt honum. Eg havi ikki sætt henda mannin fyrr.” “Jú, betri enn so,” sigur Guri. “Hatta er skógmaðurin, pápi stongdi inni hina ferðina.”

“Nei, nú ger tú meg býttan,” undrast sikilsoykongurin, og hann tekur um hálsin á skógmanninum: “Tað má eg siga: Minni vælgerð átti eg av tær, enn at tú skuldi redda mær sonin.”

Guri varð kongur á Sikilsoy eftir faðir sín. Skógmaðurin fór aftur til Írland og varð kongur har. Teir livdu báðir í mong ár saman við konum sínum, bæði í gleði og gaman.

Úr bókini ”Ævintýr 1”. Heðin Brú týddi. Føroya lærarafelag gav út í 1959.

Upprunaheiti: ”Skovmennisket”. V. Hermann, B. Pio: “Eventyrbogen”, København 1862