“Hábarðs kvæði“ - um leið 300 ørindi til longdar í trimum táttum - finna vit sum kvæði nr. 219 í heildarsavninum “Føroya kvæðum“.

Høvuðsheimildin har er “Sandoyarbók“, og kaga vit í heimildarviðmerkingarnar í hesum verki, síggja vit, at Jóannes í Króki hevur skrivað tað upp 1. mai 1821 eftir Jens Christian Djurhuus í Kollafirði. Og tað er eingin annar enn Sjóvarbóndin, gitni kvæðayrkjarin, sum millum onnur kvæði yrkti “Ormin Langa“, “Sigmunds kvæði yngra“ og “Leivs kvæði“, og helst er “Hábarðs kvæði“ eisini eitt kvæði, hann sjálvur hevur yrkt, og sum hann her flýggjar áhugaða kvæðauppskrivaranum av Sandi.

Teir báðir fyrru tættirnir kunnu lýsast soleiðis:

Í tí fyrra, sum skrivast „Signuvu táttur“, verða bornar fram fyriboðanir um hendingar, ið seinni skulu viðgerast. ‘

Hamund kongur og Sigur kongur eiga synirnar Álv og Hábarð, og millum teirra skal taka seg upp hart stríð. Og tann, sum veldur stríðið, er drotningin Bera, sum:

Skonkti í so beiska skál,

hon mundi teir flestu henda,

strakti seg gjøgnum ríki tvey,

tey fingu ein bráðan enda.

So verður sagt, at Sigur kongur eigur væna dóttur, Signuvu, og menn eggja Hildgiri, sum er sonur Sakslandskongs, at fara at biðja um hana. Hildgir legst ikki á boðini. Hann siglir úr Sakslandi til Sjólanda, ber upp bønarorð, men verður rikin aftur við niðrandi orðum. Og tá ger Signuva tann eið, at hon giftist ongum manni, sum ikki er maður fyri at vinna á brøðrum hennara, Álvi og Olgari.

Pallmyndin skiftir nú yvir til Noregs, har ið vit hoyra um Hábarð, kongsins son, sum setir sær fyri at fara at biðja um Signuvu. Ferðin gongst væl, og Signuvu lítst væl á unga fríggjaran. Hon ber fram drykkjuhorn, og

Hábarð tók við horninum,

frúgvin honum ræði.

Sóu tað allir, ið inni vóru,

at saman yntust bæði.

Men tað er bara tað, at nú má hann bíða, til brøður hennara koma heim aftur av herferð í ókunnulondum. Og so er tað tað, at Hábarð hevði verið við í atsókn móti bróður Beru drotning. Tí vil hon beina fyri honum.

Men kongurin sjálvur á Sjólondum heldur Hábarð vera ov góðan, so illa at fara. Hann mælir til, at hann sleppur heim aftur til Noregis, men drotningin mælir frá og vil síggja blóð.

Meðan bíðað verður eftir kongssonunum, Álvi og Olgari, stytta tey sær stundir við veiðuferðum og við at telva, og so koma garpar heim, og teir krevja alt fyri eitt, at fyrri fríggjarin, sum hevði biðið um systrina, Hildgir, ið nú er stallbróðir teirra, skal festa hana, men ein triði bróðir hennara, Sjúrður, vil hava hana aftrat Hábarði.

Og so verður gjørt til til bardaga, sum byrjar við hesum snøgga ørindi:

Hábarð sat í tvørbeinki,

roðin um hann sló,

lítur upp á brúður blítt

og svørð úr slíðrum dró.

Hon fylgir honum av stað, biður hann eymliga ansa eftir sær, men eisini so staðiliga um at spara brøður hennara báðar, hann nú skal stríðast ímóti.

Skipað verður fyri sjóbardaga, og nógv verður lagt fyri og nógv gjørt burturúr. Hábarð søkir at brøðrunum og vinnur á báðum, men letur teir sleppa við lívinum, sum Signuva hevur biðið hann um.

Annar táttur ber heitið “Álvs táttur“ og byrjar við hesum báðum ørindum:

Árla var um morgunin,

sólin brandar í líðum,

Hábarð glaður í hjarta var,

tað líður at gleðskapstíðum.

Árla var um morgunin,

sólin tekur at branda,

Hábarð og frúnnar báðu brøður

sigla heim til landa.

Heimkomnir fáa allir góða móttøku, og serliga fegnast Signuva og Sjúrður, bróðir hennara, sum hevði verið Hábarði hollur.

Tann einasta, sum ikki fegnast um gongdina, er Bera, drotningin, ið nú leggur upp ráð við son sín, Álv, og við Gunnvor, fostru Signuvu, um at beina fyri Hábarði. Hon biður Hábarð fara til Noregis at bjóða foreldrum sínum og brøðrum í brúdleyp, og Olgar, svágurin, skal sendast til Svøríkis at bjóða ættfólkunum har.

Teir fara báðir, fáa góða móttøku, og í báðum førum játtar heimafólkið at koma í brúdleyp.

Samstundis er Álvur farin fyrst til Danmarkar, síðani til Sakslands, har Hildgir - fyrsti fríggjari Signuvu - býr, við teim ørindum at útvega lið at søkja at Hábarði:

Hann sigldi so til Sakslanda

og var ei seinur til ferða:

“Hildgir brynja út alt títt lið,

vit skulu eitt úttok gera.

Hábarð er í Noregi,

fólk í brúdleyp biður,

hann kemur ikki herklæddur,

hann væntar, at tað er friður.“

Við eitt hundrað og fimmti skipum og fimtan túsund monnum sigla nú Álvur og Hildgir norður gjøgnum Oyrarsund og Kattegat móti Skagen, har teir leggja seg at bíða eftir Hábarðs liði. Fyrst leggja teir fyri Helvin og Hámund, Hábarðs brøður, ið koma við einans tríati skipum. Bardagin er stuttur, og ungu norðmenninir missa lív. Tá ið Hábarð frættir hetta og seinni sannar, at mótstøðumenn hansara fella gamla faðir hansara, søkir hann harðliga at teimum og drepur bæði Hildgir og Álv. Og nú hann hevur dripið annan bróður Signuvu, verður honum ikki lætt at finna hana aftur á máli.

Soleiðis endar annar táttur. Og so koma vit til triðja tátt, „Hábarðs vísu“, sum er hon, vit vanliga hoyra á gólvi.

Triði táttur byrjar við, at Hábarð ger skip síni siglingarklár, og á skipabunka frættir hann, at Hildgir hevur borið drotningini, móður Signuvu, øll tíðindi um fall Álvs.

Hann ger tí av ikki at koma sum Hábarð ungi til garðs. Heldur skulu hann og Ásmundur, stallbróðir hansara, klæða seg í kvinnuklæðir og leita borgina upp. Hagar koma teir í øllum góðum, og alt fyri eitt kennir Signuva biðil sín aftur:

225. Hábarð vant upp segl í rá,

kvittar á Týstrupsund,

nú gerast kortir vegir langir,

líður at evstu stund.

Orlov biðjum vær

ærligu menn dans skulum vær fremja,

tað er ikki dagur enn,

orlov biðjum vær.

226. Frætti hann tað at skipaborðum,

alt var yvirlagt,

Hildgir hevði drotningini

allar sakir sagt.

227. “Eg eri eina á skipaborðum,

eg eri skjótur at leggja,

heldur skal eg í moyggjarklæði

enn sjálvsins vanda at eggja.“

228. Hábarð letst í moyggjarklæði,

Ásmundur dró uppá,

hann vildi finna frúur á máli,

leggja við hana ráð.

229. Gingu teir til hallar niðan

Hábarð og Ásmundur báðir

góvu seg út fyri skjoldmoyggjar

sendar av Hákuns ráði.

230. Hábarð gekk til jomfrúbúr,

frá man frættast víða,

tá lá frú í Svanhilds skjøt

og svav tann svøvnin blíða.

231. Hábarð gekk til jomfrúbúr,

letur sum snarast skunda,

tá lá frú í Svanhilds skjøt

og svav tann svøvnin tunga.

232. Hábarð heilsar brúður blítt,

gjølla kendi hon hann,

báðar hendur um hálsin legði,

tár á kinnar rann.

233. So var teirra gleðin mest,

hjartasorgin størst,

har var bæði „græt“ og „glæt“,

tí eingin kendi gest.

Men so er tað, at Gunnvor, fostra Signuvu, leggur uppí. Hon heldur seg síggja, at her er ikki rætt vorðið, og tí skipar hon fyri eini avdúkingarroynd. Hon býður Hábarði at tváa føturnar og avdúkar tá, at “loðin eru kvinnubein“, men Hábarð dugir at svara fyri seg, eisini tá ið spurt verður um hansara hørðu hendur, um hví hann drekkur vín so grammliga og um, hví hann er so grovmæltur.

234. Gunnvor so til orða tekur

fyrsta orðið tá:

“Skjoldmoy kann ei leingi sita,

hon man føtur tvá.“

235. Gunnvor settist for Hábarðs knæ

tekur hans føtur tváa:

“Loðin eru kvinnubein,

samanlopin í tóva.“

236. Gunnvor tókti undarligt,

moy hevði hendur stríðar,

Hábarð gav til svar, at moyggjar

í hvørjum vasi ríða.

237. Gunnvor tókti undarligt,

moy hevði hendur harðar,

Hábarð gav til svar, at moyggjar

í hvørjum vási fara.

238. Hon gav skjoldmoy mat og drekka,

skonkti henni vín,

hann fekk aldri so stór ein skál,

hann drakk hana jú til sín.

239. Gunnvor tókti undarligt,

at skjoldmoy vínið drakk,

síðan gav hon akt uppá,

tá hann begynti at snakka.

240. Gunnvor hugsar við sjálvum sær,

heldur á mjøðarskál:

“Hetta er ikki kvinnureyst

men heldur kallmans mál.“

Gunnvor hevur, sum tað skilst, gjøgnumskoðað leikin og sær sær nú ein møguleika at vinna sær gullið tað, ið drotningin hevði lovað fyri Hábarðs høvur.

Her kunnu vit steðga á við frásøgnini og vísa á aðra danska vísu, sum hevur nett sama innihald:

“Kong Gørild han haver en datter“ nevnist hon, DGF nummar 430. Hon snýr seg um kongin Gørild, sum vil forða fyri, at dóttirin fær Heindrik greiva, sum hennara hugur stendur til. Hann letur gera skógarbýli og setir dóttrina í. Ein smádrongur ber Heindriki boð um hetta, og hesin setir sær fyri í kvinnulíki at leita unnustuna upp.

Kongur sær Heindrik koma, hann letur seg lumpa og heldur hann vera konufólk. Komin inn fyri Gørild fær Heindrikur samtykki kongs at fara til dóttur hansara at læra seg at seyma. Komin inn í skógarbýlið, sigur greivin, hvør ið hann er, og tey leggjast í somu song um kvøldið. Ein terna hoyrir hesa ráðagerðina, sum hon sigur kongi, men kongur er ikki meinskur, men letur tey bæði ungu fáa hvørt annað.

So væl gongst á ongan hátt í “Hábarðs kvæði“.

Gunnvor fylgir her teimum báðum ungu í svøvnskemmuna, og smikursøt býður hon sær til at goyma Hábarði skjold og svørð. Tey ungu hava álit á henni og lata hana gera, sum hon hevur boðið sær til. Men tey vita fullvæl, at tey eru í trongari støðu, og setast at skifta orð um, hvat er til ráða at taka, um illa vil til. Tey avráða, at verður hann tikin og fyribeindur, skal hon, tá ið hon fær tekin frá Ásmundi, vinmanni hansara, seta eld á moyggjarsalin og brenna seg inni.

241. Mintist hon á tað reyðargull,

drotning hevði lovað,

eftir spurdi Gunnvor,

hvar skjoldmoy skuldi sova.

242. Svaraði frúgvin Signuva

fyrsta orðið tá:

“Hon skal í mítt loynikamar

hvíla undir høgind blá.“

243. So var Gunnvor gulli kær,

sum svávulseldar brenna,

so fór hon at við øllum lutum,

hon fekk hann at kenna.

244. Smikraði hon blítt for teirra eygum,

sum hon vildi loyna:

“Eg skal taka títt skjold og svørð,

í mínum goymslum goyma.“

245. Signuva trúði henni gott,

meinti, at hon var blíð,

hon hevði hennara fostra verið

upp av ungdóms tíð.

246. Gunnvor gekk av durum út,

festi hurð í klova.

Svanhild snúðist teimum frá,

hon gekk til songar at sova.

247. Hábarð og frúgvin Signuva

vóru nú eina inni,

setti frúu á knæ sítt upp

og mælir í sama sinni.

248. Hábarð so til orða tekur

eftir fornum vanda:

“Hvat eru nú tey bestu ráð,

ið okkum fyri standa?“

249. “Kann tað ikki betur gá,

enn tú manst deyðan henda,

tá ið tú á blokkin fert,

tá skal mítt lív enda.“

250. Frúgvin so til orða tekur

av so tungum stríði:

“Hvussu skal eg tíman vita,

tá ið tú letur lívið?“

251. “Ásmundur skal í skógnum standa,

reisa upp eina floy,

tað skal vera kennitekn,

í ta stund man eg doy’“

Gunnvor fer nú inn fyri drotningina og sigur frá standinum, og hon fer glaðbeint fyri kong og minnir hann á at ansa eftir, at æra dóttur hansara ikki verður skemd.

252. Gunnvor akslar kápu blá,

inn um portrið rendi:

“Statt upp, drotning, lat meg inn,

tí her er Hábarðs endi!

253. Eg fái ikki, drotning góð,

snakkað fyri harmi,

Hábarð er í moynnarsali

svevur á brúðar armi.

254. Statt upp, drotning, sov ei longur,

lætta angist og trá,

her havi eg hans góða svørð,

hartil hans brynju blá!“

255. Drotning sprakk á føtur glatt,

inn fyri kongin at kæra:

“Hábarð er í moynnarsali,

kreinkar tín dótturs æra.“

256. Kongurin vaknar av blundi upp,

bæði av skrekk og neyð:

“Er tað satt, ið talað er,

tá skal tað blíva hans deyð.“

257. Gunnvor leyp sum snarast var

for Svanhilds song at stá:

“Olgar hevur lívið latið,

eykast meiri trá.“

258. Hildgir sprakk til jomfrúbúr,

saksir honum á bak,

stoyttu upp dyr við glavint og spjót,

bæði við buldur og brak.

Tá ið nú albrynjað lið søkir at teimum ungu, trívur Hábarð sum vituligt er alt fyri eitt eftir svørði sínum, men tað er ongastaðni at finna.

Hann verjir seg manniliga við berum hondum, men noyðist at enda at lúta.

259. Tá ið teir stoyttu dyrnar upp,

svóvu tey so fast,

Hábarð vaknar av blundi upp,

tá hurð úr klova brast.

260. Saknar hann bæði skjold og svørð,

lítur á Gunnvors inna,

leitaði runt um borgina,

men har var einki at finna.

261. “Burtur er mín brynja,

hartil mítt góða svørð,

hoyr tað, Signuva, søta mín,

hetta var mær ein ferð.“

262. Svaraði đrotningins kamarsvein,

fremstur í spíssi stendur:

“Nú skal eg í Hábarðs blóði

vaska mínar hendur.“

263. “Ei skalt tú í mínum blóði

síggja gleði og teit,“

hann stoytti hann so á hallargólv

og høvur av herðum sleit.

264. Svaraði frúgvin Signuva,

svør á sína trú:

“Gud gevi, allir dravilsmenn

teir gingu tann veg sum tú.“

265. Tyrptust inn at øllum durum,

salurin fullur var,

Hábarð sær nú allar vegir

treingjast fyri sær.

266. Ikki kundi tann mannamúgva

Hábarð kongin basa,

fyrr enn hann borð og borðstólar

og beinkir hevði knasað.

267. Tóku teir Hábarð, kongsins son,

bundu hann so fast,

ei var smáur líntvongur,

ið honum á beini brast.

Nú Hábarð er handtikin, søkir Hildgir, fyrsti fríggjari Signuvu, at Ásmundi, vinmanni Hábarðs, sum kortini sleppur til rýmingar.

268. Hildgir tekur í frúnnar hond,

kallar nú søta sín,

vendi aftur mót Ásmundi unga,

ætlar hans lív at týna.

269. Ásmundur stóð seg manniliga

hvørki røkk ei støkk,

so leingi hann í moynnarsali

nakað í hendur fekk.

270. Hildgir brá sín brand í loft

ætlaði Ásmund at raka,

Ásmundur gjøgnum herin leyp,

teir kundu hann ikki taka.

271. Ásmundur sprakk av durum út,

ikki fekk hann mein,

so læt hann á skógvin standa,

hann brúkti armar og bein.

272. Teir settu vakt um frúnnar sal,

meiri sorg at gera,

eingin skuldi út ella inn

og nøkur tíðindi bera.

Hábarð verður dømdur til deyða. Ásmundur gevur sum avrátt boð um hetta, og Signuva og besta vinkona hennara, Svanhild, bera nú eld á moyggjarskemmuna. Hábarð stendur nú á vøllinum og sær, at unnusta hansara hevur sýnt honum sannan trúskap.

273. Svanhild og frúgvin Signuva

funnu upp á tey ráð,

kyndu upp ein stóran elda,

sum tær skuldu brenna á.

274. Kyndu upp ein stóran eld,

sum tær skuldu brenna á,

tjørutunnur og grannstokkar

tær løgdu har íhjá.

275. “Ei skal eg eftir Hábarðs deyð

liva við sorg og trá,“

spentu so snórar á jarnkrókar,

sum tær skuldu hanga á.

276. Teir førdu Hábarð á tingið inn

við svørð og skjoldi reyða,

so fell teirra sakin út,

at hann varð dømdur til deyða.

277. Teir førdu hann hen til jomfrúans búr,

har skuldi hann rættaður verða,

Hildgir og Bera drotningin

tey mundu tá kredsin gera.

278. Drotningin tók sítt gylta horn,

ræður til Hábarð at tala:

“Drekk tín deyð og brúðgóms skál,

tú skalt ikki longur gala!“

279. Hábarð tók við horninum,

orna tók hans blóð,

besta mann av kongsins monnum

høvur av herðum sló.

280. Hábarð hatt av høvdi tók,

veiftrar á skógvin fram:

“Nú er komin evsta stund,

og Ásmundur gruna kann.“

281. Ásmundur reisti upp stong og floy,

Signuva hetta sá,

snarliga stoytti hon voks á træ

og setti so eldin á.

282. Síðan spentu moyggjar tvær

strikku um hálsin bjarta,

deyðin skuldi snarari

treingja at teirra hjarta.

283. Hábarð stendur á grønum vølli,

longur ei liva vildi:

“Nú síggi eg, stolt Signuva

sín tróskap hevur hildið.“

284. Hábarð talar til bøðilin:

„Eg vil ikki liva longur,

nú síggi eg, at eldurin

av jomfrúins búri gongur.“

Tá ið menn síggja eldin, skunda teir sær í svøvnbúrið. Hábarð fer aftaná og finnur Signuvu uppkolaða. Hann tekur svørð, ið har liggur, og beinir fyri sær sjálvum.

285. Allir vendu til búrið heim,

Hábarð eftir stóð,

snarliga leyp hann aftaná

og inn í bálið tróð.

286. Hábarð sprakk í bálið inn,

hann gat ikki úti standa,

hann fann Signuvu, sína brúður,

brenda upp til handa.

287. Har fann hann tað búgvið svørð,

ið riddaran komst av hondum,

síðan gekk á grønan vøll 

frá báli og blonkum brondum.

288. Skaftið setti hann niður í jørð,

og oddin í hjartað rendi,

fell so yvir tað væna vív,

og so fór teirra endi.

Men henda sorgarsøgan, ið her er søgd, fær eisini avleiðingar fyri onnur enn høvuðspersónar okkara. Sigur kongur doyr av sorg, svíkjarin Gunnvor fær harða revsing heldur enn sømdarpening, og Hákun Hamundsson hevnir Hábarð, bróður sín, tá ið hann drepur Hildgir og Beru drotning.

Tey, ið koma frægast burtur úr hesum sorgarleiki, eru Olgar og Svanhild, vinkona Signuvu, sum hann bjargar úr bálinum, og teirra ættargrein eigur seinasta orðið í Hábarðs vísu.

289. Hákun kvittar á Týstrupsund

við alt sítt brynjað lið,

Olgar sær, hvar eldurin logar

høgt upp undir ský.

290. Olgar skundar síni ferð

heim til bálið rendi,

livandi fann hann sína brúður,

men klæðini vóru brend.

291. Olgar glaður í hjarta var,

hann frelsti frúur av neyð,

sorgin honum í hjarta brast,

tá hann hoyrdi Hábarðs deyð.

292 Sigur kongur til songar gekk,

sorgin mundi hann klemma,

vendi seg til veggin brátt

við eymkiligan stemma.

293. “Visti eg fyrr, tað ið eg veit nú,

at elskóg tvingar deyða,

ei skuldi Álvur skilnað gert

fyri mítt gullið reyða.

294. Meg tvingar alt mín dótturs deyð

og so tann elskógs eldur,“

Sigur kongur ond uppgav

tann triðja dag at kvøldi.

295. Hákun vreiður í sinni var,

hann tekur til bitra branda,

legði niður alt Sakslands lið

og Hildgir skilti við anda.

296. Hann legði niður á Sjólondum

alt tað fólkameingi,

drotning høgdi hann høvur frá:

“Tú livdi nú alt for leingi.“

297. Sjúrður sigldi av landi út,

hann lysti ei longur at vera,

sjunkaði niður til havsins botn,

hann mundi tað sjálvur gera.

298. Eingin livdi av Noregis monnum,

ið tá var av kongablóði,

uttan Hákun Hamundsson,

ið Svøríkis ríki róði.

299. Ásmundur livandi boðini bar,

tá ent var Sjólands æra,

Olgar ektaði Svanhild,

men ei vildi krúnu bera.

300. Gunnvor einki til lønar fekk,

hvørki gull ei eyð.

hon mátti føla helvitis pínu

bæði í lív og deyð.

301. Syrta eitur Olgars dóttir,

henni beyðst maður av gavni,

hann fekk Danmarks krúnu at bera,

Hálvdan nevndur á navni.

Og her skuldi so “Hábarðs kvæði“ verið at enda komið, tí tríggir - og bara tríggir - eru tættirnir bæði í upprunaheimildini “Sandoyarbók“ og í “Føroya kvæðum“, men fyri stuttum komu undan kavi  ein 4. og 5. táttur, sum kvæðaáhugað fólk í Føroyum - tað eg veit um at siga - ikki hava vitað um.

Tað er Jákup Berg úr Hovi, føddur í 1905, deyður í 1997, ið letur hesar tættirnar prenta í „Barnatíðindum“ ávikavist nr. 11-12, 1994 og nr. 5-6, 1995. Heimild hansara er faðirin, Dánjal Jákup Berg, føddur í 1876, sum átti kvæðabók, ið hesir báðir tættirnir vóru skrivaðir upp í.

Vit gera her samandrátt av báðum táttunum:

Í fjórða tátti, “Hákuns tátti“, hoyra vit fyrst um Sjúrð kong, bróður Signuvu, sum ger seg til at fara herferð móti Hákuni Hamundssyni, bróður Hagbarðs. Tá ið Sjúrður kemur leiðina fram til Uppsal, sendir hann svein av stað at bera Hákuni avbjóðing.

Hákun svarar heldur bítskur: “Hvat havi eg til sakar gjørt/ tú býður mær út at stríða?“ Og fær til aftursvar, at hann var við í herferð móti faðir Sjúrðar, sum hann feldi. Men Hákun umber seg við, at hevndarferðin var fingin í lag, av tí at Hábarð, bróðir hansara, var fyribeindur.

Nógv verður - sum so mangan - gjørt burtur úr sjálvum bardaganum, sum endar við einvíggi millum teir báðar, Hákun og Sjúrð. Hákun særir Sjúrð til deyðis, hesin flýggjar undan á skip sítt, Hákun eltir hann, men fær sjálvur banahøgg - so endin á bardaganum er, at báðir lata lív.

Í fimta tátti, “Hálvdans tátti“, hoyra vit um kempuna Gunnar úr Svøríki, sum søkir at konginum, í Tróndheimi situr, og fellir hann. Drottu, kongsins dóttur, tekur hann til frillu, og tey fáa son, ið skírdur verður Halgir.

So verður sagt frá Borgarkalli, ið frættir um vanstýrið, Gunnar hevur skipað í Noregi. Hann heldur í hav, og komin til Noregis søkir hann at Gunnari, sum verður feldur við bogaskoti.

Halgir, sonurin, sær hetta og flýggjar av landinum. Men Borgarkall tók sær Drottu Ragnhildsdóttur, frillu Gunnars, til konu, og saman gótu tey sveinin Hálvdan.

Hálvdan veksur til mans og fær dygga vápnavenjing á leikvøllum, har felagar hansara eggja honum til at fara at biðja sær vív, og teir biðja hann hava Sirtu Olgarsdóttur í huga. Hálvdan sigur faðir sínum frá, hvat ið hann hevur í hyggju. Borgarkall varar hann við at fara, tí “har er so mikil vági/ har liggur Reyðin av Russlandi/ hann gevur ongar náðir“, men hann lovar at fara við soninum.

Teir sigla so til Sjólanda. Hálvdan finnur Sirtu á máli og biður um hana. Hon svarar, at hon leggur ta treyt við, at hann skal beina fyri Reyðanum av Russlandi.

Teir halda so upp undir Berinarland móti Reyðanum og Halgiri - kempu góð - sum vit kunnu minna á er hálvbróðir Hálvdans. Fyrst fellir Reyðin Borgarkall gamla, Hálvdan fellir Reyðan, og so tekur seg upp brøðrastríð, og tað er ikki við mýkindum:

Halgir gav so vænt eitt høgg,

tað var mest av neyð,

rakti Hálvdan í høkubeinið

kleiv tað sundur í tvey.

“Eg havi fingið sár í dag

fast til hjarta svíður,

ei verður muður kyssiligur,

ið ríka frúgvin bíður.“

So var Hálvdan illa staddur,

stóð hans lív í váða,

so høgg hann til Halgir kappa,

hann opin á vølli lá.

Nú kemur fram, at talan er um brøðradráp, og tað harmar Hálvdan.

Henda burturferð Hálvdans gjørdist drúgv. Heima í Sjólondum frættir Sirta, tilstundandi brúður hans, at hann var fallin í bardaga, og tá ið Hundingur kongur av Girtlandi kemur at biðja um hana, svarar hon ja.

Men Hálvdan kemur heim sjálvan brúdleypsdagin, fellir Hunding og tekur sær frú at festa.

Í níggju vetrar livdu tey saman, Sirta og Hálvdan. Tá lystir honum at fara í bardaga móti Rosmari, kongi, og har fær hann bana.

Drotningin flýggjar við unga soni sínum á armi. Tá rakar ein ørv henda lítla í barmin, og hann fær grefligt sár, men verður grøddur, tá ið sjey ár eru liðin.

Sonurin, Haraldur Heljarson, veksur so til mans og hevnir deyða faðirs síns, tá ið hann drepur Rosmar kong á Fjóni.

Og nú átti so henda søgan um Hábarð og ættfólk hansara at verið liðug. Men, nei! Tí sum flest øll kvæðaáhugað munnu vita, so hevur ein donsk vísa um hesar somu hendingar verið nógv á gólvi í Føroyum seinastu øldirnar, og tað er hon enn.

“Hafburd og Signe“ nevnist hon, vísa nummar 20 í stórverkinum “Danmarks Gamle Folkeviser”. Og søguna aftan fyri hevur vísuyrkjarin uttan iva frá Saxo grammaticus, danska søguskrivaranum, ið var føddur um 1150 - sostatt samtíðarmaður við okkara Sverra kong.

Saxo var sum skrivarakallur knýttur at Absalon, erkibispi, og í verki hansara “Gesta Danorum“ ljóðar søgnin soleiðis:

„Synir Sigurs og Hamund bresta saman í bardaga á víkingaferð. Tá ið skýmir, gera partarnir sátt, og dagin eftir svørja teir við eiði friðarsemju og fylgjast til Danmarkar. Her hevur Signa, dóttir Sigurs kongs, givið einum av fríggjarum sínum - einum ússaligum undanstøkkingi - krakk. Heldur vil hon hava djarva víkingin Hákun, hóast hon ongantíð hevur sæð hann. Men nú kemur Hábarð, og uttan at brøður hennara fáa gruna um tað, hittir hann Signu og fær hana i loynd at svørja sær kærleika og trúskap. Tá ið genturnar bera saman teir djarvastu menninar, tær vita um at siga, ber Signa fram eitt kvæði um Hákun, men áhoyrararnir halda seg vita, at hon í veruleikanum hugsar um Hábarð.

Burturrikni biðilin fer nú - til at hevna seg - til ein av ráðgevum Sigurs kongs, tann blinda Bølvis, og mutrar hann at seta ilt millum Sigur og synir Hamunds. Friðurin er úti, og meðan Hábarð er frá, gera synir Sigurs, Álvur og Alger, atsókn móti brøðrum hansara, sum teir beina fyri. So kemur Hábarð aftur og fellir drápsmenninar.

So letur Hábarð seg í sum skjoldmoyggj, sigur seg vera sendisvein Hákuns og sleppur soleiðis inn í jomfrúbúrið til Signu. Ternurnar, sum tváa føtur hansara, undrast á, at teir eru so harðir, og tá ið Hábarð greiðir frá, at tað kemst av harðbalnu tilveruni, er Signa ikki sein at taka undir við honum.

Við teirri grundgeving, at hann skal fáa bestu náttarleguna, sleppur Hábarð at liggja hjá Signu, og tá ið hann spyr hana, hvat ið hon ger, um hann doyr, svarar hon, at hon fegin fylgir honum í deyðan.

Tá ið ternurnar hava svikið hann, og menn Sigurs kongs søkja at honum, verjir Hábarð seg manniliga, men má at enda lúta.

Menn eru nú ósamdir um, hvat ið er til ráða at taka, tí onkur heldur, at hann átti at fingið grið og gjørst lagsbróðir teirra, men tað endar við, at hann verður dømdur í gálgan. Drotningin býður honum vín at drekka at stimbra sær dirvið, áðrenn hann skal ferðina til Heljar, men hann sleingir henni bikarið í skortin og kvøður, at nú fer hann til Valhallar, og hon skal fáa at sanna, at hann verður hevndur.

Signa fær ternur sínar at játta at fylgja sær í deyðan. Tær skulu seta eld á moyggjarsalin, tá ið tær av sjónarheygnum fáa tekin um, at Hábarð er hongdur.

Hábarð verður nú leiddur fram fyri bøðilin, og fyri at royna trúskapin hjá unnustuni, biður hann um, at kappin, hann ber um herðarnar, fyrst verður hongdur upp, sigur seg hava stuttleika av at sanna, hvussu hann fer at síggja út í gálganum. Varðmaðurin hjá Signu heldur tað vera Hábarð, ið nú er hongdur, og gevur tekin. Eldur verður festur í moyggjarskemmuna, og nú ber Hábarð glaður fram eitt kvæði og kvittar í deyðan.“

1. Hafburd konge og Sivard konge

de yppede dennem en kiv

alt om hin stolte Signelille,

hun var så væn en viv.

Hvad heller om I vinde mig

eller en så væn en mø.

2. Hafburd vågner om midnat,

fortæller han sine drømme;

vågen lå hans kære moder,

hun gav det så nøje i gemme.

3. “Jeg drømte jeg var i Himmerig

udi så favr en by;

jeg havde stolt Signelille udi min arm,

vi faldt igennem en sky.“

4. “Det, du var i Himmerig,

det buder, du vinder den mø;

det, du faldt igennem en sky:

for hende skal du dø.“

5. “Var det mig til lykke lagt,

at jeg måtte vinde den mø,

så lidet ville jeg det vurde,

at jeg skulle for hende dø.“

6. Hafburd lader sig vokse hår

og jumfruklæder skære;

så red han til kong Sivards gård,

at sømme ville han lære.

7. Midt udi den borgergård

der aksler han sit skind,

så går han i bure

for stolten Signelille ind.

8. Det var Hafburd, kongens søn,

han ind ad døren tren,

alle de, derinde vare,

de stode hannem op igen.

9. “Hil sidde I, stolten Signelille,

med møer og høviske kvinder;

Hafburd haver mig til Eder sendt,

om I vil mig sløjder kende.“

10. “Hvad jeg kan gøre for Hafburds skyld,

det gør jeg jo så gerne;

I skulle æde af fad med mig

og sove hos min terne.“

11. “Jeg har ædet med kongebørn

og sovet i deres arm;

skal jeg gå med din terne i seng,

da dør jeg af den harm.“

12. “Hør I det, min skønne jomfrue,

I bære derfor ikke kvide,

I skal æde med mig af fad

og sove ved min side.“

13. “Hvad jeg kan gøre for Hafburds skyld,

det gør jeg med godt skel;

I skulle æde af fad med mig

og sove hos mig selv.“

14. Alle da sade de stolte jomfruer

og syede hver, som de kunde,

foruden Hafburd, kongens søn,

han ridser de djur i lunde.

15. Han skrev både hjort og hind,

som de i skoven runde;

efter syed stolten Signelille

det bedste, som hun kunne.

16. Alle da sade de skønne jomfruer

og syede det bedste, de kunne,

foruden Hafburd, kongens søn,

han legte med nålen i munde.

17. Alle da sade de skønne jomfruer

og syede den silkesøm,

foruden den forbandede terne,

hun gav det så nøje i gemme.

18. Det da meldte den tjenestemø,

hun havde så ond en tunge;

“Je

g så aldrig nogen skønne jomfru,

der mindre sløjder kunne.“

19. “Hun syer ikke så liden en søm,

hun leger med nålen i munde,

hun får aldrig så stor en skål,

hun drikker den jo til bunde.“

20. “Aldrig så jeg nogen skønne jomfru,

der havde to hænder som stål;

og aldrig så jeg så djærve øjne

under nogen skøn jomfrues brå.“

21. “Sid og ti, du arge terne,

og skøt du intet om mig;

hvad jeg vender øjnene hid eller did,

jeg vender dem aldrig til dig.“

22. Han ridser hjort, han ridser hind,

han ridser vilden rå;

så drev han den dag til ende,

til mørke nat kom på.

23. Han skrev roser og han skrev liljer

og vilden fugl på kviste;

de andre jomfruer undres derpå,

så nødig de hannem miste.

24. Alle da sade de skønne jomfruer

og syed ad natten så længe;

op stod stolten Signelille,

hun lyster at gå til senge.

25. Først drog stolten Signelille

over den højeloftsbro;

efter fulgte Hafburd, kongens søn,

så hjertelig han lo.

26. Lyset blev slukt, og ternen gik ud,

de tænkte de vare alene;

Hafburd tager af sin kåbe blå,

hans brynje begyndte at skinne.

27. Det var Hafburd, kongens søn,

satte sig i sengen ned;

det vil jeg for sanden sige,

hans brynje den skinned derved.

28. Hun lagde sine hænder på Hafburds bryst

udaf stor hjertens værk:

“Aldrig så jeg nogen skøn jomfru,

der havde så grov en særk.“

29. Hun lagde sine hænder på Hafburds bryst

udaf stor hjertens hue:

“Hvi ere ikke brysterne på Eder voksen

som på en anden jomfrue.“

30. “Det er skik i min faders land,

at jomfruer ride til tinge;

thi ere ikke brysterne på mig voksne

udaf de brynjeringe.“

31. “I sige mig, stolten Signelille,

mens vi ere ene to:

Er der nogen i verden til,

som dig står huen på?“

32. “Der er slet ingen i verden til,

som mig stander huen på,

foruden Hafburd, kongens søn,

og ham kan jeg ikke få.

33. Foruden Hafburd, kongens søn,

jeg aldrig med øjne så;

det volder alt hans gode rygte,

han rider til tinge og fra.“

34. “Er det Hafburd, kongens søn,

I haver i hjertet så kær,

så vender Eder hid, allerkæreste min,

han ligger eder alt så nær.“

35. “Er I Hafburd, kongens søn,

hvi ville I så mig skænde;

hvi red I ej i min faders gård

med høg på højre hænde?

36. Hør I, Hafburd, kongens søn,

hvi ville I mig så svige;

hvi red I ej i min faders gård

og bad om mig tillige?“

37. “Jeg var i din faders gård

alt både med høg og hund;

din fader gav mig hånlige ord,

han spotted mig mangelund.“

38. “I tie kvær, Hafburd, kongens søn,

I siger ikke så;

vågen ligger min terne

og lyder hun derpå.

39. Hør I Hafburd, kongens søn,

I vogte så vel Eders liv;

fornemmer det min tjenestekvind,

hun ypper så ond en kiv.“

40. “Hør I, stolten Signelille,

jeg ræddes ikke den færd;

foroven ved mit hoved

der hænger mit gode sværd.

41. Foroven ved mit hoved

der hænger mit sværd af guld;

forneden ved mine fødder

der ligger min brynje duld.“

42. Sammen lå de kongebørn,

mente de vare ene to;

ude da stod den arge terne,

og lydde hun derpå.

43. Skam så få den arge terne,

fandt på så ondt et råd;

stjal hun bort hans gode sværd

og så hans brynje blå.

44. Stjal hun bort hans gode sværd,

dertil hans brynje blå;

så går hun i højeloft,

hvor Sivard konning lå.

45. “I vågne op, Sivard konge,

I sove nu altfor længe;

nu er Hafburd, kongens søn

med Eders datter i senge.“

46. “Stat og ti, du arge terne,

og lyv du ikke på hende;

i morgen, før end sol nedgår,

da skal jeg lade dig brænde.“

47. “Hør I, Sivard konge,

og ville I mig ikke tro,

se her haver jeg hans gode sværd,

dertil hans brynje blå.“

48. Det var Sivard konge,

lod råbe over al den gård:

“Vel op, alle mine gode hofmænd,

her er en fjende så hård.

49. Vel op, alle mine gode hofmænd,

I drage på brynje uden fals;

I stride mod Hafburd, kongens søn,

han er så hård en hals.“

50. De stødte på døren, de gave godt bulder,

de stødte med glavind og spjud:

“Du stat op, Hafburd, kongens søn,

du kom til os herud.“

51. Det var Hafburd, kongens søn,

sig om i sengen så,

da var borte hans gode sværd,

dertil hans brynje blå.

52. “Nu er borte min brynje

og så mit gode sværd;

såmænd ved stolten Signelille,

her bliver fuld ond en færd.“

53. Det var Hafburd, kongens søn,

han varde sig som en mand,

han varde sig så længe,

som fjælen i sengen vand.

Og so kemur tann frásøgnin, sum mundi gera okkum størstan mun, tá ið vit lósu vísuna fyrstu ferð ella hoyrdu hana á gólvi. Saxo hevur hana ikki, og hon er heldur ikki søgd í okkara kvæði.

Hábarð hevur vart seg manniliga, men einsamallur má hann lúta fyri yvirmaktini. Hann skal so bindast, men har heftir einki fyri, hvørki bond ella jarnleinkjur. Tá er tað, at ónda ternan aftur finnur upp á ráð:

54. Somme han monne med hænder slå,

og somme med fødder støde;

tredive af de kongens mænd

for Signelilles bur lå døde.

55. Toge de Hafburd, kongens søn,

de lagde ham jernlænker på;

han sled dem så lettelig sønder,

som de vare gjorde af strå.

56. Skam så få den forbandede terne

fandt på så ondt et råd:

“I får ikke Hafburd bunden i dag

uden med stolt Signelilles hår.

57. I tage et hår af Signelilles hoved,

I binde om Hafburds hænder;

før da brister hans hjerte,

end han det slider sønder.“

58. De toge et hår af Signelilles hoved,

de bandt om Hafburds hænder;

så havde han hende i hjertet kær,

han sled det ikke sønder.

Og so verður sagt frá trúskaparroyndini, sum lýst er frammanfyri:

59. “Hør I, stolten Signelille,

I lade godvilje kende:

Først I ser mig hænge i gren

I lader Eders bure brænde.“

60. Meldte det Hafburd, kongens søn,

da han den galge så:

“I hænge først op min kåbe,

I lade mig se derpå!“

61. Det var Hafburd, kongens søn,

for han ville elskoven friste:

“I hænge nu op min kåbe,

lader den for vejret vriste.“

62. Stolt Signelille stander i bure,

 hun ser den kåbe hænge;

lagde hun ild i bure sin

sig selver inde at brænde.

63. Det var stolten Signelille,

stak ild på tag og rør;

så brændte hun sig inde

med alle sine møer.

64. Længe stod Hafburd, kongens søn,

sagde, han vilde verden skue,

til han så stolten Signelilles bur

at stande i lysen lue.

65. “I tage nu ned min kåbe rød,

lader hende på jorden ligge;

havde jeg hundrede liv for et,

jeg ville dem ikke tigge.“

Og nú líður móti vísuenda: Sivard kongur angrar misgerð sína, men tá er ov seint, men ein uggi er so í tí, at svíkjarin, tann ónda ternan, fær vondan deyða:

66. Meldte det Sivard konning,

han holdt ikke langt derfra:

“Hveden er dette brændende bål,

den store røg driver af?“

67. Dertil svared den liden smådreng,

så såre hans øjne monne rinde:

“Det er stolten Signelille,

hun lader godviljen kende.“

68. “Somme I løbe til buret,

I lader ej Signelille brænde;

og somme I løbe til galgen,

I lader ikke Hafburd hænge.“

69. Da de kom til buret,

da var den jomfru brændt,

og da de kom til galgen,

da var den herre hængt.

70. Da de kom til buret,

da var hun brændt til glød,

og da de kom til galgen,

da var den herre død.

71. “Havde jeg vidst det før som nu,

at elskov havde været så stærk,

jeg skulle ej skilt de unge to ad

for hele Dannemark.“

72. Hafburd var hængt, stolt Signelille brændt,

det var så ynkeligt et mord;

så toge de den forbandede terne,

satte hende levende i jord.

At enda kunnu vit kanna eftir, hvar í verðini hesar hendingar verða hildnar at hava viðurfarist.

Saxo nevnir ein Sigar í røðini av donskum kongum. Hann metir Hagbardsøgnina vera søguliga og vísir á pallin, har hann heldur, at hesar hendingar fóru fram. Tað skuldi vera bygdin Sigersted við Ringsted á Sælandi.

Aðrir danskir søgumenn hava tikið undir við honum. Hvitfeldt sigur, at árið 1595 nevndist fjall við Sigersted Habordshøy, Ole Worm sigur í 1642, at hann sjálvur hevur vitjað har á staðnum, har fólk hava víst honum tveir heyggjar sunnan fyri Sigersted, nevndir Hagebur og Signebur. Uppaftur sunnanfyri hesar var ein Hagehøy, og norðan fyri bygdina vístu staðakøn á ein navnleysan heygg, har ið Sigar kongur skuldi liggja grivin.

Ein yngri kelda, sóknarpresturin S.M. Beyers, vísir í 1791 á ein “Signes Brønd“, har ið hon skuldi tveita dýrgripir sínar, tá ið hon hevði sett eld á skemmuna.

Men onnur støð hava eisini verið nevnd í sama søguhøpi, bæði aðrastaðni í Danmark og í øðrum londum við. Bæði Vedel (1575) og Hvitfeldt (1595) nevna landslutin Halland í Svøríki, og Chytræus skrivar í 1598, at

“I det sydlige Halland i Aarstad Sogn mellem Aarstad og Asige, sees et højt bjerg, omgivet af stene, som af de indfødte kaldes Sigersbjærg, og hvor den kong Sigert siges at have boet, hvis datter Habart forførte. I en lystelig dal ved foden af dette bjærg ligger landsbyen Signestad, og ikke langt fra bjærget, ved Asige kirke, sees to uhyre stene at stikke i sky,  hvilke beboerne kalde for Habards stene; thi man tror, at det var her, han blev hængt, hvilket stemmer med Saxo, som siger, at på det sted, hvor han var hængt, fandtes af bønderne en bjælke, hvilken da har ligget over disse stene. På sletten søndenfor kirken siges Signes bur at have ligget“.

Onnur støð í Svøríki verða eisini drigin fram í sambandi við søgnina - bæði í Bleking, Upplandi og Nerike.

Í Noregi hava tey eisini kannað sær hesa ástarsøgn og vísa á hesi fimm støðini, sum hendingarnar skulu vera farnar fram á:

Aungley við Helgeland, Urnæs í Sogn nær við Bergen, á Listerland við Kristiansand í Suðurnoregi, ein hólmur við Frederikstad á eystara armi av Oslofjørðinum og at enda við Larvik, sum liggur beint yvirav.

Urnæs viðvíkjandi vísir Svend Grundtvig, sum eigur hesar frásagnirnar, drignar verða fram her, á hetta brotið úr ferðafrásøgn hjá Neumann, biskupi, prentað í „Budstikken“, 1824:

“Dagen efter forlod jeg det skjønne Lyster og stævnede til Urnæs, hvor jeg havde besluttet at tage den gamle kirke i øjesyn og gjøre mig fortrolig med de foregivne minder om Habor og Signe. Det mærkeligste i denne kirke, aldenstund man fæster ubetinget tro til gammelt sagn, er Signes væv. Man vil nemlig have Urnæs med dens omgivelser som det rette sted for Habors og Signes tragiske kjærligheds historie. Her viser man for eksempel på en klippe ved fjorden det sted, hvor galgen stod, i hvilken Habor blev hængt. Højt oppe på fjældbrinken skal Signes bur have stået. Nogle Bauner skal endnu staa på fjældenes top, der tændtes for Habor, at han skulle finde vejen fra Aardal af til Signe, og denne vej betegnes ved steder, hvor han har sædvanligen hvilet, og hvor han for tidsfordriv har hugget i klippen med sit sværd. En høj kaldes efter Habor, i hvilken han skal ligge begraven; ja, almuen tror endog at eje Signes og Habors livagtige billeder inde i kirken. Vesten for det sted, hvor Signes bur skal have stået, sænker sig en høj og mærkelig skråning nedad mod fjorden til, hvor vilde kirsebærtræer findes i uhyre mængde på et kvadratareal af 1/8 mil. Kirsebærskoven hedder som billigt er Signes skov, og hende tillægger man fortjenesten af det første anlæg.“

Skemtiligastu frásøgnina í sambandi við hesa vísu og søgn finna vit hjá jútska prestinum Jørgen G. Blicher, sum sigur hendingarnar at vera farnar fram í Danmark um hansara heimaleiðir:

“...Habors høj siges at være den høj, hvorpå Habor blev hængt og er begraven; den ligger meget højt, ovenpå en stor bakke eller bjærg. I den fordybning, hvor de endnu såkaldte ternestene findes, skal den terne være levende begravet, som forrådte Habors og Signelilles kjærlighed, hvorom det hedder til slutning i kæmpevisen... Almuen siger, at der altid sidder en lille fugl på ternestenene og hvipper; det skal være den forbandede terne selv, der sidder og beklager sin og de ulykkelige elskendes ulykke. Jeg har set fuglen der ofte, men den er der vist ikke altid.“

Og her enda vit søguna um Hábarð og Signu.