Grágás (lat. Anser anser L; da. Grågås, Vildgås) er ein prúður og bæriligur fuglur, grásprøklut á liti. Nevið — ja, ikki er gott at vita, hví bøkur siga tað vera reytt ella gulligt-reytt, tí tað er gult á teimum, ið her síggjast. Føturnir eru bleikreyðir. Tær eiga víða um Norðureuropa og Asia. Móti vetri flyta tær suður í lýggjari lond. Um várið síggja vit tær flúgva í flokkum norðureftir. Ein flýgur fyrst, og so hinar sum tvær strikur aftur frá henni, so flokkurin verður sum ein kíli at síggja. Tá fær hvør lívd av tí, sum undan henni er, so hetta lættir um flogið. Hin fyrsta hevur tað stravnast, og tí skiftast tær títt um at vera fyrstar, so at kílin ofta verður til eitt W. Tær eru á veg til Íslands. Har eiga tær víða um, nærindis tjørnum og vøtnum.

Varnar eru tær altíð; reiðrið fáa tær sær har, sum tað er ringt at finna og ilt at koma at; og meðan bøgan ger tað, situr steggin nakað frá og skimast væl uttanum. Tá ið ungarnir eru nakað vaksnir, fara tey at teimum stóru vøtnunum, hvørt hýski fyri seg; og hugnaligt er at síggja tey: fyrst gongur mamman, so ungarnir og aftast pápin; hann lyftir høvdið høgt og hyggur allar vegir, um vandi skuldi verið á ferð. Móti heysti fara tær suður aftur, og tá hvíla tær seg stundum nakað her í Føroyum og fáa sær gras at bíta. Ikki sjaldan koma tær í bøin, men tær halda seg væl burtur frá gørðunum og øðrum, sum fólk kann fjala seg undir.

Inntil minni enn stórthundrað (120) ár herfyri (uml. 1830) áttu grágæs í Føroyum so væl sum aðrastaðni. Eina mest mundu tær vera í Vágum, uttan um og millum bæði tey stóru vøtnini. Nakað av ungunum varð beinskert og tikið á hvørjum ári, tó ikki meir enn so, at skipanin stóð við. Men um syftunsøku¹⁾, tá ungunum leið væl ímóti at vera floygdir, vórðu tær gomlu fjaðursárar, so tær sluppu ikki á flog. Tey bjargaðu sær tá úti á vøtnunum. Men so tóku »teir stóru« í Havn sær fyri at koma við bátum og soldátum vestur í Vágar um hesa tíðina. Teir fóru á vatnið og tóku bæði ungt og gamalt. Tá doyði grágásin út í Vágum.

Tað hoyrist, at einstakar nú í hesum seinnu árunum eru aftur farnar at eiga í tveimum ella trimum støðum í Føroyum; teir, ið vita reiðrini, vilja dylja fyri, hvar tey eru, og tað gera teir beint.

¹⁾ 2. juli.

Úr: Mikkjal á Ryggi: Fuglabókin, Dýralæra II. 1951.

Sí eisini.