FYRSTA DEILD.
Stór stova í garðinum undir Ranafelli. Alt, ið inni er, er sterkt smíðað og sæst, at arvað er gjøgnum nógv slektarlið. Aftast í stovuni tvey vindeygu. Gjøgnum vindeyga vinstrumegin sæst út í eina bratta brekku, beint uttanfyri. Høgrumegin dyr uttar í roykstovuna; hurðin er upplatin og sæst út í roykstovuna. Vinstrumegin eisini dyr. Tað er eitt ljóst kvøld á vári.
Sigrið (situr fyri vindeyganum og fæst við okkurt handaverk. Hon er bjørt og bleik, o. u. 20 ára gonml. Tá ið ein stnnd er umliðin, leggur hon arbeiðið frá sær og setist at stara hugsunarsom út gjøgnum vindeygað. Knappliga hoyrist skot langt burtur; hon hvøkkur við og fer á føtur).
Óluva (kemur inn úr roykstovuni. Hon er stórvaksin, ógvuliga bleik; tað sæst, at hon hevur verið vøkur; nú er hon o. u. 50 ára gomul).
Hoyrdi tú? (Tær líta hvør á aðra).

Sigrið.
Ja, teir spreingja uppi undir hamrinum.

Óluva. 
So, tað var tað? Eg var heilt skakk. Eg hevði ein so løgnan dreym í nátt.

Sigrið. 
Hvat droymdi teg, meðni?

Óluva. 
Tað var júst nakað um fjallið. Men ikki eru tað allir dreymar, ið ein eigur at siga frá, sum tú væl veitst. - Men, hvat er tað, teir havast at har uppi? Tórir bóndi er jú ikki við.

Sigrið. 
Nei, ikki er hann við. Teir vistu fullvæl, at hann og bæði Tummas og Óli við honum í dag vóru burtur í Akradali. Man tað helst vera tí, teir júst hava valt í dag at fara niðan á fjallið.

Óluva. 
Eg skilji teg. Hann hevði aldri loyvt teimum at fara. - Hvør var hasin ókunnumaðurin, ið fylgdist við bróður tínum, tá teir fóru niðan brekkuna?

Sigrið.
Ókunnumaður? Hann átti ikki at verið ókunnumaður her. Minnist tú ikki Magnus? Magnus í Teigalá?

Óluva. 
So, hann var tað. - Hann hevur jú verið burturstaddur í mong ár - hevur hann ikki verið í útlondunum?

Sigrið.
Jú, hann hevur verið burturi og lisið. Nú er hann byggimeistari, verkfrøðingur, sum tey eru farin at rópa tað.

Óluva.
Íðan so, hann hevur verið burturi og lisið. Hvussu man hann hava fingið ráð til tess? Gamli Hanus í Teigalá eigur jú ikki sýru í vegg.

Sigrið.
Hann hevur sjálvur komið sær fram: Fyrst var hann smíðidrongur, hugsi eg.

Óluva. 
Hevur tú hitt hann, eftir tað at hann er heimafturkomin?

Sigrið. 
Ja, niðri í Víkunum, hjá Símun bróður.

Óluva. 
Tit vóru jú væl kend, áðrenn hann fór av landinum, haldi eg meg minnast.

Sigrið. 
Ja, og tað eru vit enn.

Óluva (tá ein løta er umliðin).
Men hvat er tað so, teir havast at har uppi á fjallinum?

Sigrið. 
Tað skal eg gjarna siga tær: teir vita, um kol er í hamrinum.

Óluva. 
Kol ?

Sigrið.
Ja, Símun sigur, at nógv er, ið talar fyri, at kol er til í Ranafelli.

Óluva.
Íðan so, teir leita eftir koli í fjallinum. So mugu teir væl spreingja djúpt.

Sigrið.
Um tað nú verður so, at teir finna so nógv av koli, at tað fer at løna seg at vinna tað, so ætla teir av álvara at fara at bora og spreingja.

Óluva.
Kanska spreingja alt fjallið burtur?

Sigrið.
Kanska.

Óluva.
Men man Tórir bóndi fara at játta hasum? 

Sigrið.
Nei, tað kann eg ikki hugsa mær.

Óluva.
Men uttan loyvi frá honum fáa teir jú einki gjørt.

Sigrið.
Nei, so er.

Óluva.
Ja, Símun hevur altíð okkurt framíhjá at takast við. Løgið, at hann fær stundir til tess. Hann hevur jú handilin og skipini at hugsa um.

Sigrið.
Símun er merkiligur. Aldri er hann í friði. Eg hugsi, at onkuntíð fer okkurt bragdið at spyrjast eftir hann.

Óluva (tá ið ein løta er umliðin). 
Eg hugsi, tað spyrst einki gott burtur úr hesum við Ranafelli. Fjallinum veit feigd í.

Sigrið.
Feigd? Hví sigur tú tað?

Óluva.
Hatta er hugsan mín.

Sigrið.
Ja, tvey fólk hava jú latið lív har uppi. 

Óluva.
Tað er ikki bert tað. - Tvey fólk, sigur tú?

Sigrið.
Ja, fyrst neytakonan, ið gekk sær útav - tað var jú leingi áðrenn mína tíð - og so býtti Sigvaldur, ið fórst, tá hitt stóra omanlopið var.

Óluva.
Tað eru fleiri enn hasi bæði.

Sigrið.
Fleiri enn hasi bæði? Veitst tú fleiri?

Óluva (heldur undan).
Ja, kanska eg minnist skeivt.

Sigrið.
Tað manst tú helst. Eg havi aldri hoyrt um fleiri enn hasi tvey.

(Langt burturi hoyrast skot av nýggjum).

Óluva. 
So, nú uppaftur! Trúgv tú mær, Tórir bóndi man kortini hoyra hasi skotini burtur í Akradal. Her er so mikið bergljóð millum fjalla.

Sigrið.
Um hann nú hoyrir, hvat hugsar tú so, hann ger?

Óluva.
Hvat hann ger? Tað veitst tú sjálv. Hann verður ikki mjúkur at strúka. Ikki fati eg, at Símun torir.

Sigrið.
Ikki er gott, um tað verður verri teirra millum, enn tað longu er. (Hon suffar og setist á ein stól). Her er skjótt ikki longur verandi, Óluva.

Óluva.
Onkuntíð man fara at lætna fyri tær aftur, Sigrið.

Sigrið.
Hugsar tú? Ja, gávi satt.

Óluva.
Hálvdan í Dali er dugandi og hóvsamur maður, og tá ið tú einaferð verður matmóðir her á garði - -    

Sigrið.
Tað verður aldri.

Óluva.
Heldur tú tað?

Sigrið.
Aldri.

Óluva.
Uttan so verður, at Tórir bóndi hóttar teg til tess.

Sigrið.
Um hann so túsund ferðir roynir...! Tað verður býttisligt av honum at hugsa um slíkt.

Óluva.
Tað lætst kortini eina langa tíð, eins og tú ikki hevði teg undan. Hálvdan kom ofta her tá, og væl varð hann fagnaður, bæði av foreldrum tínum og tær sjálvari.

Sigrið.
Tað var, tá mamma livdi, og eg gjørdi tað fyri at vera henni til vildar. Nú er eingin mamma, og nú tykist mær alt heilt øðrvísi. Tað er, eins og sinnið er heilt broytt í mær. Men man tað ikki vera tað, at ein verður harðlynd av at búgva her einsamøll saman við tykkum báðum?

Óluva.
Hví sigur tú tykkum báðum? Eri eg eisini harðlynd?

Sigrið.
Ja, tit eru bæði líka harðlynd, pápi og tú. Hvør á sín hátt.

Óluva.
Um eg eri hørð í hugsunarhátti, so havi eg eisini orsøk til tess.

Sigrið.
Tað kann væl vera. Eg kenni teg jú so lítið, tó at tú hevur verið her hjá okkum, so leingi eg minnist, ja, eisini áðrenn eg var fødd. Altíð hevur tú verið so undarliga tigandi, og ikki minnist eg meg at hava sæð teg smílst.

Óluva.
Soleiðis verður tann, ið livir sítt egið lív í mong, mong ár, Sigrið.

Sigrið (hyggur undrandi at henni).
Eg skilji teg ikki. Og tað havi eg ongantíð gjørt. Hví hevur tú livað títt egið lív, sum tú sigur? Tú hevur jú hoyrt til her í húsi, næstan tað sama sum pápi og mamma. Og kortini - ja, tað er, sum tú sigur: tú hevur staðið uttanfyri alt, ongantíð hevur tú gjørt tær dælt við okkum. Eg minnist, at eg sum barn ofta næstan ræddist teg.

Óluva.
Ræddist tú meg? Eg havi tó ongantíð verið ónd við teg.

Sigrið.
Nei, aldri, aldri. Tvørturímóti. Men tú vart altíð so tigandi og altíð so bleik. Mamma segði, at tú hímaðist burtur av sjúku. (Tá ið ein stund er umliðin) Og so plagdi tú um kvøldini at standa omaníyri húsini og stara upp í loft ella niðan ímóti fjallinum - bert standa og stara og stara. Tað gert tú jú summar tíðir enn.

Óluva.
So er.

Sigrið.
Og tá ið tú sigur okkurt, so er tað ofta okkurt, ið ger ein heilt bangnan.

Óluva.
Ger ein bangnan?

Sigrið.
Ja, sum nú í áðni, tá tú segði, at Ranafelli visti feigd í. Hví sigur tú tað? Og hvat er tað, tú hevur droymt? Er tað nakað um Símun? Ella um hvønn er tað?

Óluva.
Tú bliknar jú heilt burtur, Sigrið?

Sigrið.
Sig mær tað. Var tað nakað um Magnus í Teigalá? Sig mær.

Óluva.
Magnus í Teigalá? (Undrandi) Nei, als ikki. Tað hevði einki upp á seg. Tað var ikki annað enn ein fløktur dreymur. Hvat eigur tú at leggja lag í, hvat ið eg droymi ella hugsi? Hetta hevur óivað einki upp á seg. Hugsa tú ikki um tað, Sigrið. Veitst tú, hvat eg haldi meg vera fullvísa í: tær verður ongantíð óhepni fyri.

Sigrið.
Men hvør er tað so, tú hugsar verður fyri óhappi?

Óluva.
Eg hugsi mest um meg sjálva.

Sigrið.
Hví skuldi tú verið fyri óhappi?

Óluva.
Nei, tað verði eg kanska heldur ikki. Kanska leiðin gerst mær meira greið nú. Ikki er gott at vita.

Sigrið.
Hoyr, Óluva, sig mær nú, hvat tað var, tú droymdi. Eg havi ofta hoyrt tikið til, at tú ert sanndroymd.

Óluva.
Ja,fólk siga væl bæði hatta og hatta um meg.

Sigrið.
Tey siga eisini, at tú sært. Og tey hava hoyrt teg rópa av ræðslu á nátt. Er tað satt?

Óluva.
Nei, sæð havi eg aldri.

Sigrið.
Fólk her siga, at tú ert ónd -

Óluva.
Ónd? Siga tey, eg eri ónd?

Sigrið (blídliga).
Nei, tað ert tú ikki, Óluva, tað veit eg fullvæl. Men tú ert ikki sum onnur. - Hví hevur tú ikki giftst, Óluva? Tú hevur jú verið ógvuliga vøkur, tað havi eg ofta hoyrt tikið til. Hevur tú heldur ikki verið trúlovað? Ella doyði kanska hann, sum tú vart góð við, Óluva? Okkurt slíkt er tað, tú gongur og hevur ampa av.

Óluva.
Ja, okkurt sovorðið er tað, eg havi ampa av. Trúgv mær, Sigrið, ikki hevur altíð verið lætt at bera. Men nú er tað, eins og tað fer at klárna. Tað er, eins og mær skal verða nakað fyri - eg veit ikki hvat. Tað er mær fyri, eins og leið mín nú er gingin at enda.

Sigrið.
Hvat meinar tú við hasum?

Óluva.
Eg dugi ikki at greiða tær rættiliga frá tí. Kanska eina aðra ferð - -

Sigrið.
Er tað nakað, tú hevur fingið at vita í dreymi tínum?

Óluva.
Eisini tað.

Sigrið.
Áh, Óluva, sig mær, hvat tað var, teg droymdi. Eg kenni meg heilt óhugnaligan av tí, tú hevur sagt.

Óluva (yvir av henni, eymliga). 
Ikki nú, Sigrið. Men Vit báðar skulu kortini hittast á máli, áðrenn langt um líður. (vendir sær burtur). Nei - fari eg at siga nakað - má eg siga alt - og tað er so nógv - so nógv. - Ofta havi eg eins og eina kenslu av, at tað eri eg, ið eri atvold í øllum.

Sigrið. 
Í hvørjum, meinar tú?

Óluva.
Í at her er so - oyði, sum tú sigur - so undarliga lívleyst. Tað er jú, eins og vit eru komin upp í haft, vit her uppi undir Ranafelli. Er ikki so? Seyðinum, neytunum, allari innstøðuni veit væl við - og bøurin - ongastaðni er bøurin betri enn her; ikki eru mangar bygdir her á landi, ið hava so gott gróðrarlendi. Men fólkið - tað trívst ikki. Tað er, eins og vit øll vóru gandað. Kanska tað eri eg, sum eri atvold í hesum. Tað hugsi eg summatíðir, og eingin hugsan nívir meg meira. (Aftur móti Sigrið) Ja, um tú visti - um tú visti, hvussu hetta nívir meg. Men kanska er tað bert nakað, ið - - -

Sigrið.
Hví skuldi tú havt orsakað, at óhepni verður okkum fyri - - Hvussu?

Óluva.
Hsss, hoyr!

(Uttanfyri hoyrist mannamál. Báðar venda sær á og fara fram at vindeyganum).

Sigrið.
Símun og pápi! Tað vardi meg altíð. (Hon vendist burtur og heldur hendurnar fyri andlitið).

Óluva (uttar í roykstovuna).

Tórir (inn. Hann er framáboygdur og gránaður, men tykist enn kraftamikil).
Ert tú her? Far uttar eina løtu. Lat meg vera einsamallan.

Sigrið (uttar).

Símun (inn. Hann er ljósleittur, bleikur, hevur sítt hár, er um 30 ára aldur).

Tórir.
Hvat vilt tú?

Símun.
Um tygum hava sissað tygum, so hevði eg fegin viljað talað eini tvey orð við tygum.

Tórir.
Ger skjótt av. Eg havi ongan hug at oyða meiri tíð upp á teg.

Símun.
Tað er mær mikið um at fáa talað við tygum. Hádingsorð tygara og atburð tygara móti mær taki eg mær ikki nær.

Tórir.
Tala alt tað tær lystir. Eg havi fingið í lag, tað eg vildi: jagstrað tykkum oman av fjallinum. Hvørji rættindi hava tit til at spæla tykkum á mínum fjalli?

Símun.
Er tað fjall tygara, so er tað summpart eisini mítt.

Tórir.
Tað er mítt fjall, og eingin annar eigur part í tí Tú fekst tann pening, tú kravdi eftir móður tína, og oyddi hann har yviri í Víkini, ikki vardi meira enn eini tvey ár. Eg hugsi ikki, tú kanst krevja meiri frá mær.

Símun.
Tað er ikki satt, sum tygum siga. Eg havi ongan pening oytt. Fyri einum ári síðani hevði eg tvífaldan pening av honum, eg fekk frá tygum. Men eg havi verið óheppin við skipum mínum, tað vita tygum... Tí er tað, at eg - -    

Tórir (kvettir av).
Eg havi ongan hug at koma mær upp í tíni viðurskifti, men um tú ikki vilt tað, so halt teg burturi frá tí, sum eg eigi.

Símun.
Eg dugi ikki at fata, at eg havi gjørt skeivt, tá eg lati kanna eftir, um kol er í Ranafelli. Eg haldi meg ikki vera nakran heilt fremmandan har uppi.

Tórir.
Hví komst tú ikki og baðst meg um loyvi fyrst?

Símun: 
Eg stúrdi fyri, at tygum vildu reka meg burtur óhoyrdan. Um eg har afturímóti kom og kundi siga: Kol er í Ranafelli - so kanska eg hevði verið betur fagnaður. Men tíverri komu tygum - og tygum komu ov tiðliga. Men so mikið kann eg longu nú siga tygum: Tað er prógvað, at kol er har uppi.

Tórir.
Kol? Hvat sakar tað meg?

Símun.
Ja, og ætlandi er nakað væl av koli. - Hvat tað sakar tygum? Tað kann siga so mikið sum nógvan pening, stórt ríkidømi. Um ikki fyri onnur, so fyri tygum sjálvan.

Tórir.
Hvat skal eg við pening? Eg eigi jørð! Og sjálvt um eg var so fátækur sum eitt útpínt torveyga, so fekk eingin loyvi at nema við fjallið.

Símun.
Hetta meina tygum ikki.

Tórir.
Íðan, hvat hevði tú annars hugsað tær?

Símun.
At tygum, um tað verður prógvað, at so mikið kol er í fjallinum, at tað fer at løna seg at vinna tað, - at tygum so loyvdu mær at stíla fyri vinnuni.

Tórir. 
So, - tit ætlaðu beinanvegin at fara undir at tøma fjallið (lær háðandi) - (álvarsamliga) Oyð ikki tíð tína burtur við at hugsa meir um hatta fjákuverkið.

Símun
Tygum meina ikki tað, tygum siga.

Tórir.
Fyrr skal eg lata lív, enn nakar skal seta á Ranafelli. Ja, og tá eg eri deyður - tað skalt tú koma at sanna - fjallið skal verða óskalað. Um tað var so dýrandi fult av gulli, so skal tað standa, sum tað stendur. Ja - eg skilji tykkum fullvæl - tykkum leingist at síggja elli boyggja meg, helst sóu tit meg ganga í barndømi ella hvørva av jørðini, so tit kundu gjørt, hvat tykkum lystir! So kundu tit komið sum ravnar og rovfuglar og pikka í deyðseyðin! Men tit skulu fáa annað av at vita. Tað skal verða øðrvisi, enn tit hugsa tykkum.

Símun.
Nú tala tygum uttan minsta skil! Hatta hevur aldri verið mær í huga. Aldri! Men nú fari eg at hugsa tað, sum eg aldri áður havi viljað trúð: Tygum hugsa bert um tygum sjálvan.

Tórir.
Um meg sjálvan? Ja, kanska. Men ikki meira enn eigur at vera. Eg eri bóndin undir Ranafelli. Hetta er heimstaður mín, og hann royni eg at verja móti fremmandum, ið koma og vilja taka hann niður. Hatta átti tú at verið tann fyrsti til at skilja. Men - ja, tú ert jú nettupp ein fremmandur her - tað er tað, ið tú ert. Tú ert ikki øðrvísi, enn hvør annar fremmandur. - Men hví standi eg her og tali við teg. - Nú veitst tú altso, hvussu vorðið er. Tú kanst fara heim til tíns sjálvs og lata meg hava frið.

Símun (illur). 
Nei, tann fremmandi her - tað eru tygum, eingin annar. Tygum forða mær. Tygum liva í einari aðrari tíð, einari tíð ið farin er og ikki kemur aftur.

Tórir.
Eg livi í einari aðrari tíð - sigur tú. Ja, Gud havi lov! Eg havi røtur mínar í einari sterkari tíð. Og ikki er tann tíðin úti enn, um tit so hava ta hugsan.

Símun.
Jú, tann tíðin er farin. Men tygum sløðast eftir. (Háðandi) Sjálvandi, onkur má arbeiða jørðina og halda upp á tað, ið gamalt er, onkur má verða til tess. Men tygum eiga at hugsa um, at tað arbeiði hevur ikki tann týdning nú, sum tá tygum vóru ungur, tá var jú ikki stórt annað at takast við. Vit liva í einari aðrari tíð: Hvør møgu- leiki má verða royndur. Vit kunna ikki standa púra stillir, har sum vit einaferð av tilviljun eru komnir at standa.

Tórir.
Ja, at brúka munnin hevur tú lært. Men ikki er eitt orð satt í hasum, tú sigur. Tvørturímóti - sterkar og ríkar tíðir hava verið - manndómstíðir - men nú er farið at halla. Men um so er, er kortini ikki neyðugt at vera so altráur eftir at lata seg skola við áarførinum út av fossinum. Tá ringar tíðir eru - so halt ímóti! Statt har sum tú stendur - tað er kortini betri enn at snávast á ella mala í blindum aftaná onkrum ørvitisknokki, ið ikki veit, hvørja leið hann gongur.

Símun.
Ringar tíðir? Tað eru jú góðar tíðir nú. Framburður er í øllum. Tað má hvør hugsandi maður viðganga.

Tórir.
Eg dugi ongan framburð at síggja. Tvørturímóti. Alt liggur á láni, alt er í einari fløkju, einum hurlivasa. Hvør kennir mun longur á góðum og ringum? Sterkum ella veikum, ríkum ella fátækum? Einki er av nøkrum longur. Alskyns vánaslag vinnur sær fram. Í dag ert tú ríkur, í morgin ert tú fátækur. Eingin fastur botnur er undir nøkrum. Alt verður bygt á eyrviku. - Nei, statt har sum tú stendur, og har sum fedrar tínir stóðu. - Teir stóðu væl! Hatta er tað einasta, ið hevur varandi virði.

Símun.
Hatta ljóðar heilt væl. Men tygum gera lívið nógv meira einfalt, enn tað er. Tá tygum vóru ungur, vóru tvinnanda sløg av fólki: rík ella fátæk, múgvandi ella ikki múgvandi. Og so galt um hjá tí múgvandi bert at verða enn meira múgvandi. Men hvat verður burtur úr tí? Hvat annað, enn at tey royna at køva øll onnur - at nakrar fáar ættir - nøkur fá fólk - taka alt ræði undir seg og køva hini niður í einki - tað kann ikki vera meiningin í lívinum.

Tórir.
Orðabrask - tóm orð - sum alt tað tú sigur. Tú hevur einki gott lært á hasum læraraskúlanum, - óeydnisstund var, tá tú fekst tað hugskot, at tú vildi hagar at ganga. Nei - ræði - tað er ræði. Tú og tit aðrir, tit vilja eisini ráða, bert á ein annan hátt. Men tit eru ræddir, og so ganga tit saman í felag - tað er munurin.
Símun.
Nei, tygum fara heilt skeivur. Tygum duga ikki at fata - - -

Tórir (veittrar haun frá sær). 
Eg vil ikki hoyra meira. Tað førir ikki til nakað. Eg havi ongan hug at kjakast við teg nú. - Eg viðgangi, at eg var heldur hvassligur uppi á fjallinum. Men tað kundi ikki vera øðrvísi. Líkist tað av nøkrum, at tú kemur her við ókunnufólki og spreingir uppi á fjallinum, her beint uppi yvir okkum. Hvør var hasin ókunnumaðurin, ið var við tykkum?

Símun.
Hann er verkfrøðingur.

Tórir.
Tað er ikki hann, hatta landastrokið, ið rýmdi heiman fyri nøkrum árum síðani - sonur Hanus í Teigalá?

Símun.
Jú, hann er tað. Rýmdi heiman? Hvat skuldi hann annað gera? Hann hevur fingið úrslit úr lívi sínum. Hann - -

Tórir (illur).
Eg havi ongan hug at lurta eftir tí ørvitistvætli, hann kann hava fylt teg við. Eg havi einki álit á honum. Ikki at ivast í, at hann er ein ódugnakroppur. - So rann hann í heilum og fjeptist uppi í Sigrið, um meg minnist rætt.

Símun.
Fjeptist uppi í Sigrið! Hann var góður við hana.

Tórir (háðandi). 
Góður við hana! Ja, soleiðis rópa tit nú á døgum alt slíkt fjákavesin. - So, tit hava altso gingið saman á loyndarmál, tit báðir - tvey slík stórmenni! Ja, so fer okkurt at spyrjast burturúr nú í næstum (vendir sær háðandi burtur). Heldur tú teg ikki ov frægan til at ganga í felag við eitt sovorðið landastrok?

Símun. 
Hann er einki landastrok - tygum hava ongan rætt til at seta slíkt eyknevni á hann. - Men eg haldi meg vera ov góðan til at standa her og lata meg háða av tygum. (Fer).

(Tórir fer á føtur og andar djúpt. Hann gongnr eina løtn fram og aftnr á gólvinnm. Tað er farið at skýma. Ein rokkur hoyrist hurra uttari í roykstovuni).

Sigrið (inn).
Skulu tygum ongan nátturða hava, pápi?

Tórir.
Nei. - Sigrið, hoyr meg! - Kom higar inn og lat dyrnar aftur. (Hann setist). Sigrið. - Jú, eg eri eitt sindur tystur. Gev mær ein mjólksopa. (Hon fer eftir einum krússi við mjólk. Hann drekkur eitt sindur). Áh ! Steðga her eina løtu, Sigrið. (Fyri seg sjálvan). Ja, víst var eg rørdur, og ikki fór eg fram við mýkindum har uppi. Eg kenni meg heilt móðan, nú aftaná.

Sigrið.
Tygum hava eisini havt ein stravnan dag. Langt er burtur í Akradal.

Tórir.
Áh, hvat tí viðvíkur. - Men vit runnu - vit hoyrdu teir skjóta, og vit at renna - allan vegin - beint úr Høgatindslíð og niðan á Ranafelli. Men so fingu vit jú eisini jagstrað teir oman. Hin - Teigaládrongurin - hann stóð bert og gløddi surn kálvur upp á kvørn, tá eg loysti av fyri teimum. Men Símun - hasin forherðingurin - hann mutaði ímóti. Hann er nakað forstýraður, neyðar Símun. Hann heldur seg vera eitt stórmenni. Hugsa tær til - har ætlaði hann at grava og spreingja og rannvæla uppi á fjallinum - á mínum fjalli - her beint uppi yvir okkum. Lat okkum hugsa okkum, at teir nú funnu kopar ella kol ella hvat tað var, teir leitaðu eftir. So skuldi verða borað gjøgnum fjallið, og garðurin her og allur dalurin hevði ligið undir fótatraðki, hevði fylst við fremmandafólki og - huff . . . Nei, teir høvdu ikki hugsað sær beinanvegin at verða jagstraðir oman av fjallinum, hasir ørvitisknokkarnir. (Lær) Ja, soleiðis kann verða burturúr, Sigrið. Har gongur nú Símun yviri í Víkum og heldur seg vera ein dekans rættan mann og spekulantara. (Tá ið ein løta er farin). Og tú? Hvat hugsar tú?

Sigrið.
Eg hugsi, at hann er ikki so ringur, sum tygum siga.

Tórir.
Trýrt tú upp á hansara ørvitisverk - trýrt tú, nakað spyrst burtur úr tí?

Sigrið.
Ómøguligt er tað ikki.

Tórir.
Jú! - Men hvussu verður vorðið við tær sjálvari, Sigrið? Tú situr her uppi á garði og verður gomul genta.

Sigrið (tigur).

Tórir.
Nei, nei. Eg skemti bert. Tú ert jú so ung enn, Sigrið.

Sigrið.
Nei, eg eri nógv eldri, enn eg havi aldur til. Tað verður ein undir Ranafelii, her kenst, eins og ein var bundin i búri.

Tórir.
Íðan, hevur tú nú eisini hug at sleppa tær burtur og koma forstýrað aftur eins og beiggi tín? Tú ert kortini enn við tína góðu heilsu og hevur títt fulla vit. Tó okkurt er kanska um hatta, tú sigur. (Fer á føtur). Men um tað nú er so, at tað eri eg - sum tú sigur - ið haldi teg bundna í búri, so er tað, tí eg ikki kann vera teg fyriuttan. Tað er ikki mín siður at hava smikursorð fyri munni, men ikki vil eg loyna, at tú ert tað einasta - Sigrið - sum eg havi eftir av tí, eg havi roknað fyri mítt. Um tú ikki vart her - so hevði eg verið púra einsamallur. Og - og tá ið tú hugsar um tað, heldur tú so, at mær liggja ljósar leiðir fyri? Tit ungu hava tykkara hugsan, og vit gomlu hava okkara; men vit hugsa meira um tykkum enn tit um okkum. Ja, soleiðis er vorðið. Allar mínar dagar havi eg hildið somu leið og aldri vikið frá. Jú, onkuntíð havi eg væl gjørt okkurt skeivt, eri snávaður á - men sum heild tikið: ikki havi eg svikið forfedrar mínar ella sjálvan meg. - Ja, hetta er væl nakað, ið tit ungu ongan ans hava fyri. Royn at hugsa um tað - at her undir Ranafelli hava forfedrar okkara sitið øld eftir øld! At hann ikki dugir at kenna tað við sjálvum sær, Símun. At hann ikki dugir at skilja, at okkara ætt er bundin til henda stað við heilagum bondum! Tú kennir tað á tær, Sigrið, tað veit eg. Stendur ikki fjallið har og lívir okkum? Kanst tú hugsa tær at fara at bora í tað og hola tað út? Kanska halda tit meg vera láturverdan, men eg standi við mítt: Um vit ikki eira fjallinum, so eirir tað heldur ikki okkum. Tað kann leggja okkum í oyði, hvørja løtu tað skal vera, so sum tú drepur eina flugu undir fóti tínum. Men vit hava álit á tað. Og tað lítur okkum væl til - hví ikki siga tað so? Soleiðis haldi nú eg. Heldur tú, eg fari skeivur?

Sigrið.
Hugsa tygum, at fjallið vil okkum væl? Ikki hugsi eg tað. Eg havi altíð ræðst hatta fjallið.

Tórir.
Tit konufólk ræðast jú alt. Nei, lít tú á meg; eg havi rætt. Og eins og er við fjallinum, so er við jørðini. Svíkja vit hana, so svíkur hon okkum, og tað, ið áður hevur verið heiður okkara, verður so okkara skomm. Ein bóndi, ið svíkur jørð sína, hann svíkur lívið sjálvt. Hann melur í kringi eins og ein rekastokkur í malistreymi, uttan skil og uttan mið, til jørðin tekur hann aftur til sín. Soleiðis hevur tað gingist neyðar Símuni okkara. Og so kemur hann higar og vil seta á fjall mítt! (Lær). Nei, ikki er at flenna at; hatta er nógv ov syrgiligt. - Syrgiligt er alt á at líta. Men tað duga tit ikki at síggja. - Ja, teg havi eg enn eftir - men eisini teg missi eg væl onkun dagin. So kann eg ganga her einsamallur. Og kenna elli boyggja meg og síggja garðin liggja í órøkt. Og so at endanum - nei! (Gongur aftur og fram). Tað skal ikki verða! Um tit øll svíkja meg - eisini tú, Sigrið! Eg kann líta á hvørki tykkara!

Sigrið (bangin).
Eg ?

Tórir.
Ja, tú! Eg havi frætt, at tú hevur verið yviri í Víkum og vitjað hatta vesælavættið í Teigalá. Kanska tað er hann, tú vilt hava.

Sigrið (tigur).

Tórir.
Ja, eg trúgvi tí fullvæl. Tit hava øll tikið tykkum saman ímóti mær. Og tú við, Sigrið, tað er verst av øllum. Um bert tú hevði hildið við mær - -

Sigrið (um gráta). 
Hvat vilja tygum so, at eg skal gera ?

Tórir.
Nú, grát ikki. Eg hugsi, tú ert góð við pápa tín. Ja, vilt tú gera eftir mínum ráðum? (Setur seg. Tøgn eina løtu). Tað gert tú væl í. Tað er til títt egið gagn. Eg meini, at tú skal verða her, sum tú hoyrir til. Tað man roynast longst sum best. Trúlyndi - tað halda tit ikki stórt um - men einki er meira dýrmett her á foldum. Tað er ikki tað sama, sum tað tit rópa „kærleika“ - hann varir ikki um allar ævir. - Nei, Sigrið, tú ert ung, og mannalívið veitst tú lítið um. Men nú hevur tú hoyrt míni ráð, og tú hevur hoyrt tey áður. Tú eigur at verða verandi her; tú verður tann, ið arvar garðin. Tað fer at verða tú, ið førir ætt okkara víðari. Tú veitst, á hvønn hátt eg havi hugsað mær tað.

Sigrið.
Tað - kann - eg ikki.

Tórir.
Hví?

Sigrið.
Eg gifti meg ikki við Hálvdan í Dali.

Tórir.
Hví ikki tað? Tí tú ikki ert góð við hann? Tað fer at koma, sum árini líða. Hann er av tí rætta berginum brotin. Hann hevur einki innanbrek. Hann er sum fjallið.

Sigrið.
Men eg eri góð við ein annan.

Tórir (á føtur). 
Er tað hatta vittuggi úr Teigalá?

Sigrið.
Tygum hava ongan rætt til at kalla hann so. Ja, hann er tað.

Tórir.
Og ein slíkan - ein slíkan -! Er ikki vitsdropi í høvdi tínum, genta? Nei, tað skal verða av ongum. Tað verður ikki við mín vilja. Og í hesum máli hevur mín vilji mest at siga. Eg eri pápi tín.

Sigrið (grætur).

Tórir.
Grát ikki, Sigrið. Trúgv tú mær, hasum fert tú ikki at iðra teg eftir. Um eg ikki visti, at tað var til títt egið gagn, so hevði eg heldur ikki kravt tað av tær. Men eisini eru aðrar umráðandi orsøkir. Ja, eg sigi tær tað beinanvegin, Sigrið: eg krevji, at tú gert hetta. Eg kann ikki gera øðrvísi nú. Tit eru óbúgvin og óvitug; tit ganga tykkum beinleiðis fyri bakka. Eg má koma mær uppí - tað átti eg fyri langtsíðani at hava gjørt.

Sigrið.
Tað verður ikki øðrvísi.

Tórir.
Hvat sigur tú? Verður tað ikki øðrvísi?

Sigrið.
Tygum kunna ikki tvinga meg.

Tórir.
Ikki tvinga teg, sigur tú? Eg skal vísa tær, hvat eg kann. Eg - - - (Gongur aftur og fram á gólvinum ógvuliga rørdur). Tvinga teg? Nei, kanska ikki tað. (Setist róliga). Um tú ikki gert, sum eg sigi, ja, so er mær væl eitt eftir at gera.

Sigrið (grátandi) 
Nei, eg geri tað ikki; eg kann ikki. (Út).

ONNUR DEILD.
Sama stova. Tað er nakað seinni tað sama kvøldið. Glæma á luftini. Brekkan sæst
sum ein strika móti luftini, ið er kaldliga grønlitt. Nú er nakað av vindi.

Tórir (situr framá boygdur við borðið).

Óluva (inn). 
Órógvi eg?

Tórir (ilsliga).
Er tað tú - hvat vilt tú?

Óluva. 
Tygum mugu orsaka meg, Tórir bóndi - um eg órógvi, so fari eg uttar aftur.

Tórir (eitt sindur blídligari). 
Nei, tú órógvar einki. Eg sat bert og - - - Vilt tú tala við meg?

Óluva. 
Ja, fegin vil eg tala við tygum, Tórir bóndi. Eg eri ógvuliga tung í kvøld. Eg má greiða tygum frá einum dreymi, eg hevði í nátt. Eg kenni á rnær, at hann boðar fyri onkrum. Eg havi fyrr droymt tað, sum er gingið út.

Tórir. 
Hatta gái eg einki um. Hatta er møsn. Er tað einki annað, tú vilt tala við meg um?

Óluva. 
Nei, um tygum ikki vilja hoyra meg -.

Tórir.
So skunda tær meðni.

Óluva.
Eg havi gingið og hugsað, um eg átti at siga tygum frá dreyminum, men eg havi ikki havt dirvi til tess. Eg veit jú, hvussu harðliga tygum altíð hava havt at slíkum, sum tygum rópa pátrúgv. Tað átti tygum kortini ikki at gjørt. Tvær ferðir áður havi eg havt henda dreym - júst tann sama dreymin - og báðar ferðirnar hevur hann boðað fyri ólukku.

Tórir (ótolin). 
Sig mær so dreymin. Hvat droymdi teg?

Óluva.
Meg droymdi, at tað var á nátt, og eg stóð her omanfyri húsini og leit niðan á fjallið. So kom nakað so líðandi niður ímóti rnær - eins og ein fuglur - ein svartur og øgiliga stórur fuglur - og hann settist á mønuna og gorraði ella gól, hart og ræðuliga, so tað svaraði aftur úr homrunum. Ja, so var ikki meira. Men tvær ferðir áður havi eg sæð handa fuglin í dreymi, og báðar ferðir var tað fyri ólukku.

Tórir.
Hvørjum ólukkum?

Óluva.
Fyrstu ferð - tað var náttina fyri, at Anna við Á gekk seg út av Stórahamri - tá var eg enn lítil genta. - Og aðru ferð - ja, minnast tygum tað ikki sjálvur? Tað eru nú mong ár síðan. Eg segði tygum eisini tá um dreymin. - Nei, hatta hava tygum væl gloymt.

Tórir (hugsunarsamur). 
Nei. Eg minnist tað gjølla, eins og tað var fyri fáum døgum síðan. Tað var kvøldið fyri hitt stóra omanlopið. Vit vóru saman bæði tað kvøldið - Óluva. Tað var eitt Guds undur, at vit ikki lótu lív.

Óluva.
Tá vardi tygum lítið um varning mína, tvørturímóti.

Tórir.
Ja, eg dró teg tvørturímóti við mær upp á fjallið. Vit vóru uppi í Balthasarholu, minnist tú? Ja, tað var tá.

Óluva.
So tygum minnast tað - ja, tygum hildu dreym mín hava lítið at týða. Og kortini boðaði hann eisini tá fyri ólukku.

Tórir.
Ja, neyðardýrið býtti Sigvaldur, hann fórst jú í omanlopinum. Minnist tú, vit hoyrdu hann rópa.

Óluva.
Tað var ræðuligt. Summatíðir vakni eg enn á nátt og haldi meg hoyra hann.

Tórir (hugsunarsamur). 
Og har sótu vit uppi í holuni og sóu grót og stórar klettar fara við buldur og brak niður frammanfyri okkum eins og ein øgiligur fossur. Og jarðrokið, sum trongdi seg inn í holuna, var so ræðuligt, at vit vóru um at kódna! Tú rópti, tað sá eg á munni tínum, men einki hoyrdist fyri buldrinum, hasum merkiliga buldrinum - minnist tú, tað var eins og havódn og øgiligt brim, eins og havið breyt inn yvir landið og langt her niðan í dalin.

Óluva.
Ja, ja, (í ræðslu): Eg stúri so fyri, at aftur verður omanlop í kvøld. Tað kenst mær, eins og Stórihamar hongur so hóttandi har uppi yvir okkum, eins og hann hevur hug at skræða seg leysan. Fuglurin í dreymi mínum gorraði eisini hesa ferð enn ræðuligari enn hinar báðar ferðirnar - tað neit í merg og mønu - og so gorraði hann niðan móti hamrinum.

Tórir.
Omanlop! Einki nýtir hasin dreymurin at boða fyri omanlopi. Hann man vera at týða á heilt annan hátt. Eg haldi meg væl vita, hvørjum hann boðar fyri. Hasin svarti fuglurin - eg havi mína egnu hugsan. Lat hann bert gorra eftir fjallinum. (Lær). Fjallið svaraði jú aftur? Fjallið verður tað, ið vinnur.

Óluva.
Nei, hasin svarti fuglurin, hann boðar einans fyri lívláti, so mikið veit eg.

Tórir (tá ið ein løta er umliðin) 
Hvar fór Sigrið? Er hon farin at leggja seg?

Óluva.
Sigrið er yviri í Víkum hjá beiggja sínum.

Tórir (rørdur).
Er hon farin har yvir? Hvørji ørindi hevur hon har?

Óluva.
Eg bað hana fara har yvir.

Tórir.
Baðst tú hana? Hví?

Óluva.
Eg segði henni frá dreymi mínum og mælti henni frá at vera her í nátt.

Tórir,
Dreymi tínum. Hvør hevur biðið teg? Eg vil ikki, at hon verður har í nátt. Send onkran yvir og bið hana koma heim sum skjótast. Sig, at eg krevji tað.

Óluva.
Eingin er at senda. Húskallarnir og arbeiðiskonurnar eru eisini farin av húsunum.

Tórir.
Hvat sigur tú? Hvør hevur loyvt teimum? Hvar eru tey meðni?

Óluva.
Arbeiðskonurnar eru farnar inn á Eystanágarð, og Tummas og Óli eru í Víkunum.

Tórir.
Hví veit eg av ongum? Hvat hevur alt hetta at týða?

Óluva.
Vit hildu, at tygum høvdu forðað teimum at fara.

Tórir.
Forðað teimum! Ja, sjálvandi. Skal her vera oyði undir lonini fyri tað, at tú ert hálvt í ørviti? Far sjálv yvir í Víkir og kom heimaftur við øllum somlu. Men far við tað sama!

Óluva.
Hatta mugu tygum ikki biðja meg. Latið tað nú vera sum er í nátt, so verður einki at iðra seg um seinni.

Tórir.
Hetta er so dekan - - (á føtur). Eru tit spinnandi ør øll somul? Hetta er jú láturvert, alt sum er. Og tú - hví rýmir tú ikki eisini sum skjótast? Og eg sjálvur? Hevur eingin hugsað um at biðja meg leita mær skjól? (Meira lágmælt): Hoyr sig mær, trúði Sigrið tí, at vandi var á ferð? Trúði hon, at her stendur lív í váða?

Óluva.
Hon hugsaði eins og eg, at dreymur mín kundi vera ein fyriburður.

Tórir.
Og so letur hon pápa sín vera eftir. Hatta eru børnini, eg havi, Óluva! Heldur tú tað vera løgið, um eg verði rørdur? Men - aftraði hon seg ikki, áðrenn hon fór - ikki tað ið eitur? Tað hevði eg kortini hugsað. - Hoyr, skunda tær at fara, Óluva. Skal eg vera einsamallur, so lat meg vera einsamallan. Leitið tykkum bert skjól, rædduskítar, sum tit eru. Eg havi staðið einsamallur fyrr. Eg eri vanur við tað. (Ógvuliga rørdur). Hatta var altso svarið, ið Sigrið gav mær. Ja, hatta er lætt at skilja. - Men, lat tað nú vera so. Meg fær eingin av fetinum. (Hann reikar aftur og fram á gólvi). Eg má altso byrja uppaftur á berum botni. Men, ið hvussu er, so er tað gott, at eg nú til fulnar veit, at tað ikki verður øðrvísi (steðgar). Nú, Óluva, stendur tú har enn? Hoyrir tú ikki, hvussu tað skramblar í fjallinum longu. (Lær). Skunda tær av húsinum, áðrenn tú fært meitt tær tærnar!

Óluva (hørm).
Tygum áttu ikki at speirikið meg. Eg havi ikki hugsað um at rýma. Tvørturímóíi. Eg verði her hjá tygum. Endiliga eru vit tveyeini einaferð. Endiliga kann eg koma á tal við tygum. Setið tygum, Tórir bóndi, og lurtið eftir tí, sum eg havi at siga tygum.

Tórir (undrandi).
Óluva - tú? Hvat manst tú hava at siga mær?

Óluva.
Sjálvt um hamarin ikki ryður oman - tann ólukkan, ið hóttar, man væl vita at vinna leiðina fram. - Nú, Tórir bóndi! (Hon reisist og nærkast honum). Hoyra tygum vindin uttanfyri? Tað er Ranafelli, ið talar. Áh - eg hoyri býtta Sigvald rópa og nístini frá neytakonuni, tá hon fór út fyri bakkan. Hasi ljóð havi eg ligið og hoyrt so manga náttina, tá eg lá klárvakin, - í mong ár. Hoyrið hvussu tað gellir, venar seg og brigdar. Men eisini hatur er í ljóðinum, og hóttan við at alt skal verða afturlønt.

Tórir.
Tú ert ikki rættsiktað, Óluva. Mamma tín - var hon ikki eisini svaklig?

Óluva.
So, tygum hugsa, at eg eri svaklig? Nei, Tórir, eg havi mítt fulla vit - eg bæði síggi og hoyri meira enn tit øll, vit mítt er skerpt av øllum tí, eg tigandi havi borið. Eg eri ikki sum onnur fólk. Eg veit eisini, at eg kennist óhugnalig. Tað er, eins og eg síggi tvørturígjøgnum alt, alt tað tóma og myrka, ið liggur afturundir. Ja, tað ræðuliga kolsvarta myrkrið langt, langt burtur, har afturlønin lúrir. Hugsa nú ikki, at hetta er ørvitistos, Tórir bóndi. (Tøgn eina løtu). Einaferð vart tú góður við meg, Tórir.

Tórir (spakmæltur). 
Eg? Góður við teg? Tú vart vøkur, tá tú vart ung, Óluva. Tú vart sum eingin onnur genta, myrkleitt og merkilig. Jú, kanska var eg góður við teg, sum tú sigur.

Óluva (rørd, við sterkum keipum). 
Hygg her - hesir armar - einaferð vóru teir sólbrendir og fastir, mjúkir og fullir av eymleika - nú eru teir berir - hygg, og æðrarnar stórar og bláar. Hendur mínar (hon heldur hendurnar upp framman fyri honum) - hygg - eg hugsi, tú mest sum ræðist tær nú - tú hugsar væl um hin svarta fuglin og klørnar í honum! Men einaferð vistu hesar hendur einki betri enn at kína hári tínum, tínum bjarta kongaliga hári (hon kínir hári hansara) soleiðis - soleiðis.

Tórir (illa við).
Nú - nú! Hvat skal hatta til?

Óluva (letur hendurnar falla).
Nei, eg veit tað eisini. Hovr, nú ýlir og eymkar hasin ræðuligi vindurin seg aftur.

Tórir: Far nú og legg teg, Óluva. Tú ert sjúk.

Óluva.
Eg fari brátt at leggja meg. Í eina tronga, myrka song, laðaða av køldum gróti. Lat meg nú sleppa at vera her hjá tær eina stund, áðrenn eg leggi meg har til hvíldar. Lat meg greiða tær eitt sindur frá øllum tí, sum er farið í sorl fyri mær. Øllum tí, tú rændi.

Tórir,
Eg - rændi?

Óluva.
Ja - tú! Tú sært út, sum tú ræddist, tú sterki bóndi. Hoyr nú, hvat eg havi at siga tær.

Tórir.
Hvat hevur tú í huga, Óluva! Hví hyggur tú so hatskliga at mær? Havi eg verið tær at meini?

Óluva.
Eg hyggi ikki hatskliga at tær. Sært tú ikki, at eygnabrá mítt - tað er kærleiki - kærleiki, ið er farin at fúna; eins og ein sjáldsamur fuglur, tá ið hann fellur deyður niður á bøin og liggur har í vætu og verður tærdur av møðkum.

Tórir:.
Tú mást ikki hyggja soleiðis at mær. Um vitsdropin er eftir í tær - Óluva - so sig mær, hvat tú hevur í huga við øllum hesum. Vit vóru góð eina stutta tíð, tá ið vit vóru ung - slíkt hevur hent áður.

Óluva.
Tú sveikst meg. Og tú gjørdi tað, ið verri var: tú sveikst tín egin kærleika.

Tórir.
Kærleika?

Óluva.
Ja, ella hevur tú kanska aldri vitað, hvat kærleiki er?

Tórir.
Hví rívur tú hatta upp nú? Lat tað vera gloymt, sum kortini er deytt og farið.

Óluva.
Jú, einaferð visti tú, hvat tað var. Og kortini sveikst tú meg.

Tórir.
Sveik eg teg?

Óluva.
Ja, tí eg var fátæk - tí eg einki átti!

Tórir.
Hvat sigur tú?

Óluva.
Ja, og gifti teg við einari, ið tú einki legði í.

Tórir.
Einari, ið eg einki legði í?

Óluva.
Ja, tí pápi tín helt, at tað var meira hóskandi. Og tí hon var rík.

Tórir.
Eg gifti meg við Sunnuvu fyri at báðir garðarnir her í dalinum kundu verða lagdir í felag. Hon var jú einasti arvingi Jógvans bónda.

Óluva.
Men meg vart tú góður við kortini?

Tórir.
Tað minnist eg ikki. Eg veit meg kortini ikki at hava lovað at gifta meg við tær.

Óluva.
Tú minnist ikki. Havi eg tá dugað so lítið á at skyna? Hevur tú ongantíð vitað, hvat tað er at elska? Tá havi eg vitað tað so mikið meira. (Háðandi). So hevur tú verið ov vesælur fyri meg, so hevur tú verið mær óverdugur! Giftast við mær, sigur tú? Tað havi eg aldri kravt. Tað var mær nógmikið at vera um teg, og tað havi eg verið til henda dag. Tað var mær eisini skilligt, at tú einki legði í konu tína; tað var mær eitt uggilsi. (Tøgn eina løtu). Náttin har uppi í Balthasarholu - - hon var - hon var okkara brúdleypsnátt. Hana gloymi eg aldri. Eg var errin av tær, errin av at tú bjóðaði lagnuni av - at tú saman við mær stóð andlit til andlit við deyðan. Sum eg var errin, tá alt var omanrutt, og vit sótu óskalað ínni í holuni. Tað var eins og deyðin sjálvur hevði verið har inni, men hevði noyðst at halda undan - var rikin á dyr av kærleika okkara. Men so seinni - eina aðra brúdleypsnátt - ta følsku brúdleypsnáttina, hana tú hevði við Sunnuvu á Eystanágarði, ta náttina var eg aftur uppi í Balthasarholu.

Tórir.
Vart tú?

Óluva.
Tá var eg í Kirkjuvík at vera hjá systur míni - har hevði eg fingið tilhald. Men tað kvøldið fór eg til gongu upp um fjallið og klintraði heilt upp í Balthasarholu. Ja, eg dró beinini eftir mær yvir um fjallið og hevði skurslað bæði hendur og knø, tá eg eftir miklari møði hevði vunnið fram at holuni. Tí eg hevði nakað í viðføru, eina tunga byrði, nakað, ið nívdi meg niður. Har sat eg so og leit oman á brúdleypshúsini, har ljós brann í hvørjum glugga, Dansurin hoyrdist gjølla niðan í holuna til mín. Tá var tað, at tað ræðuliga hendi.

Tórir.
Tað ræðuliga? Hvat meinar tú?

Óluva (hás).
Eg føddi eitt barn og drap tað.

Tórir (víkur undan).
Sigur tú satt?

Óluva.
Ja. (Tøgn. Tórir hyggur at henni, hálvt í ræðslu, hálvt eymkandi. Óluva reisist og sigur fastliga): Eg varð verandi uppi í holuni ta náttina og allan næsta dagin, og á kvøldi gravaði eg líkið inn undir ein stein har uppi.

Tórir.
Og - tað var mítt barn, Óluva?

Óluva.
Ja, títt var tað (Tøgn).

Tórir.
Men hví duldi tú fyri mær, at tú vart við barn?

Óluva.
Eg helt tað vera best soleiðis. Tú hugsaði um brúdleyp - og eg - eg vildi ikki vera tær til hindurs. Eg elskaði teg jú - eg elskaði teg tað sama alla tíðina, hóast tú vart giftur. Og so eitt enn - eisini fyri mínar egnu sakir gjørdi eg ógerning mín. Eg ræddist skommina. - Ja,  ta náttina, Tórir, tá var kalt uppi undir Ranafeili. Tá eirdi lagnan okkum ikki longur. Síðan ta løtu hevur verið avkøvt í mjørka - óeydnismjørka - á okkara leið. Tú tókst eina til konu, ið tú einki legði í, og eg drap barn hansara, ið eg elskaði fram um alt. - Ov væl minnist eg tann morgunin, tá tað ræðuliga var hent. Sólin sá hinumegin dalin, Høgitindur og Urðarfjall glitraðu í ljósi. Men Ranafelli lá í skugga. Inni í holuni var eitt sindur av glámlýsi av vætuni, ið dreiv niður úr hválvinum. Men yvir garðin her og yvir hálvan dalin lá skuggin so kaldur - so ísakaldur. Síðan hevur verið kalt undir Ranafelli.
Tórir.
Barnið tú drapst - var tað ikki drongur?

Óluva.
Jú, tað var dreingjabarn.

Tórir.
Um tú ikki hevði forkomið honum - nú hevði verið fongur í honum. Hann skuldi verið einasti arvingi mín.

Óluva.
Tú hevði ikki verið tess verdur. Eg eri glað, at eg drap hann.

Tórir.
Tú gleðir teg?

Óluva (rørliga).
Ja. Eg đdugi ikki heilt at fata, hví eg gjørdi tað - kanska var tað kortini av hatri til tín.

Tórir.
Av hatri?

Óluva.
Eg dugi ikki at vita. Eg havi ongantíð skilt til fulnar, um eg elskaði teg ella hataði teg.

Tórir.
Og stutt eftir at hetta hevði borist tær fyri - sum tú her hevur greitt frá - so komst tú og bað lova tær at vera her á garðinum. Og her hevur tú síðan verið - uttan at øna orðið um tað.

Óiuva.
Eg - eg mátti vera, har sum tú ert. Eg mátti vita, hvussu tú livdi, vita hvussu kona tín og børn tíni vóru. Eg mátti vera um tykkum. Her, sum eg ikki slapp at liva sum kona tín og mamma at børnum tínum - heldur vildi eg ganga her sum ein skuggi, ið eingin gav ans, enn leita aðrar staðir. Og so var tað eisini barnalíkið uppi á fjallinum - tí kundi eg ei heldur fara frá. Summatíðir kendi eg meg, eins og tað var eg, ið kallaði Guds dóm yvir hús títt -

Tórir.
Guds dóm!

Óluva.
Ja, eg sá jú, hvussu gekst tær - tú gjørdist einsamallur her eins og eg. - Men eg royndi at bøta um tað. Eg bað til Gud - ofta lá eg alla náttina í bøn fyri teg og tíni. (Fer á føtur). Meii ofta, tá ið rann mær í huga hin neyðar ódoypti uppi á fjaliinum - tá hevði eg manga beiska løtu av hatri mínum. Her gekst tú og hevði fullkomiliga gloymt meg. Tað var so vónleyst alt. So burturspilt.

Tórir.
Gloymt teg? Eg hevði nógv um at vera. Eg hevði annað at hugsa um enn konufólk. - Men fyri alt tað gloymdi eg teg ikki. Tú vart jú tað sama vøkur - eg hevði hug á tær - ja, um meg minnist rætt -

Óluva.
Tala ikki um tað! Tað eru tær verstu løtur í lívi mínum. Har komst tú til mín sum ein fremmandur og vildi uppaftur einaferð enn við ástum meg tøla.Tú hevði hug á mær, sigur tú. Ja, tú gekst eftir mær - eftir mær! Nei, eg vil ikki minnast aftur á tað. Eg royndi at látast, eins og einki hevði tilborist. Eg rak tað heilt burtur úr huga mínum. - Og tína neyðar konu - hvussu fórst tú við henni?

Tórir.
Hvat meinar tú?

Óluva.
Tú - tú tókst lívið av henni.

Tórir.
Tók eg lívið av henni?

Óluva.
Ja; tá Sigrið var fødd, og tú fekst at vita, at   hon ikki mátti fáa barn uppaftur. Tú vanvirdi hana, tú kastaði hatur á hana. Tú ynskti lívið av henni.

Tórir.
Hvat er tað, tú sigur! Eg - eg! Tú tosar um tað, tú einki hevur skil á. Eg viðgangi, at tað kom mær illa við. Eg sá, at Símun mundi ikki fara at bregða í okkara ætt - eg stúrdi fyri, hvussu fór at verða. Tá so Sigrið - tá eg so fekk eina dóttur - eg vildi jú hava dreingir - dreingir! Men at eg skal hava ynskt lívið av Sunnuvu - so mikið sum eina einastu ferð - -!

Óluva.
Tað gjørdi tú! Eg sá jú gjølla á henni, hvussu hon hímaðist burtur - hvussu tú frysti hana í hel! Og samaleiðis við Símuni. Tá ið tú sást, at hann hevði ikki títt sinni, so kastaði tú hatur á hann. Tú sendi hann burtur og vónaði, at hann varð burtur verandi. Tá hann so kom heim aftur - so keypti tú hann av húsinum eina ferð enn - fyri at kvitta teg við hann með alla. Á allan hátt hevur tú roynt at forða honum og køvt hann. Og Sigrið - ert tú nú ikki farin at vanvirða hana, at reka hana frá tær, nú tú sært, at tú onga leið kemur við voldum?

Tórir.
Tú lýgur. Ella tú gert ov nógv av. Tú sært nakað ónt í øllum. Tú sært ónt allastaðni - tí tú sjálv ert ónd! Hvussu hugsar tú, tað má vera fyri ein mann at síggja ættina forkomast? Eg skal siga tær, hvussu tað er: Einki er til, ið tyngri er at bera. Tað er tað, ið mær er fyriborist. Eg havi fingið børn, ið hava verið mær heilt fremmand, ið hava staðið mær ímóti! Merkt havi eg ár undan ári, hvussu tey hava først longur og longur burtur frá mær. Og tað versta, ið eg grunaði, kenst nú at vera satt. Tað, ið lívið hevur rænt mær, tað hugsar eingin um. Tómleiki, sundursorlan - tað er alt, ið mær er fallið í lut. Alt, ið eg havi gjørt, hevur verið til einki gagn. Hatta hugsar tú ikki um!

Óluva
So eru forløg tíni. Men ikki hevur tú orkað at staðið sum ein maður og latið óskepnuna herja.

Tórir.
Eg havi roynt at hildið ímóti. Eg havi stríðst fyri, at alt skuldi verða øðrvísi. Eg havi til seinastu løtu roynt at fremja mín vilja.

Óluva.
Tú hevur aldri hugsað um annan enn teg sjálvan. - Eingin sleppur undan tí, sum honum er lagað. - Men tær hendir einki annað enn tað, ið má henda. Nú verður alt tær afturlønt! Nú fáa vit hevnd, bæði Sunnuva og børn tíni og eg! - Nú er lítið um teg, Tórir. Og hóast tú væl veitst tað sjálvur, so ert tú kortini ikki enn førur fyri at viðganga tað fyri tær sjálvum. At møta lagnuni við fastleika og stórleika, tað hevur tú ikki dugað at lært. Tvørturímóti - tú verður neyðarsligari og neyðarsligari. Einaferð vart tú kortini fólk; nú er einki eftir uttan óndskapur og øði, tóm og oyðin fáfongd og eginkærleiki. Ja, og hevndar hugur! So leingi sum tú orkar, roynir tú at draga onnur aftan á teg niður í dýpið. Øvundarsamur roynir tú at ræna eydnuna frá børnum tínum. Men alt verður av ongum, Tórir bóndi. Gevst heldur, tú ert við undirlutan.

Tórir (vanvirðisliga). 
So, tað hugsa tit. Tit skulu fáa annað at sjá.

Óluva.
Hóttan, ið einki hevur upp á seg! Hvat ert tú førur fyri at gera?

Tórir.
Eg kann taka lívið upp av nýggjum. Eg eri ikki eldri enn so, og enn er so mikil lívsmegi í mær.

Óluva.
Hvat meinar tú við at taka lívið upp av nýggjum?

Tórir (eins og smílist).
Eg kann - gifta meg uppaftur. Tí hava tit ikki roknað við. Eg - ein maður um hálvt- hundrað - skuldi verið við undirlutan - skuldi noyðst at lata alt farið mær úr hondum? Nei - tað eru tit, ið eru við undirlutan - øll somul!

Óluva.
Gifta teg uppaftur? Nei, tað gert tú ikki. Tað torir tú ikki.

Tórir.
Tú hugsar kanska, at tú ert før fyri at forða? Tú kannst jú royna at biðja illbønir niður yvir meg! Ynsk lívið av mær! Droym omanlop niður yvir meg! (Háðandi). Hvussu verður við omanlopi tínum, Óluva? Nær verður tað? Enn havi eg einki merkt til tess.

Óluva (troytt og hugbrotin).
Av mær hevur tú einki ilt at vænta. Aldri havi eg ynskt nøkrum ilt. Fyri tað kann eg doyggja róliga. (Eins og í ræðslu). Men tú, Tórir bóndi! Eg biði teg fyri Guds hins alvaldanda sakir aftra teg, áðrenn ov seint verður. Enn eru stundir til at gera onkra góðgerð aftur ímóti øllum tí ónda, ið av tær hevur verið á tíni hjartakøldu og eginkæru leið. Ella - ert tú ein steinur, Tórir bóndi? Ja, tað ert tú. Tað síggi eg nú.

Tórir.
Ein steinur! Nei, ikki eri eg tað. Men eg eri tann einasti, ið havi vit millum øll tykkum, ið eru spinnandi ør. Eg skal siga tær eitt: eingin er enn sloppin væl frá tí, ið mær er komin tvørt fyri. Ta leið, eg gangi, hana gangi eg - hon er bein og greið. Tað, ið á leiðini verður mær til hindurs, tað skal eg væl vita at fáa beint burtur. (Tøgn eina løtu). So, tú hugsaði, at tú kundi ræða meg, neyðar Óluva?

Óluva (vónbrotin). 
Tú ert ikki fólk. Tað er oyði uttan um teg - ísakalt - tað stendur kaldur gjóstur av tær. Einki finnur lívsvón upp at tær. Alt frystir í hel -

Tórir.
Tú ert heilt vitleys í kvøld, Óluva. Far heldur og legg teg og kom aftur fyri teg. Fyrr ella seinni manst tú fara at skilja, at eg hvørki eri óndur ella kaldur. Tit eru so veik øll, veik og viljaleys eins og tíðin, vit liva í, tað er tað, ið bilar. Væl kann tað vera, at eg havi okkurt at iðra meg um; men skuldi eg fyri tað sett meg hendur í fang og grátið eins og eitt konufólk? Eg iðri meg um tað, at tað ta ferðina ikki vart tú, ið gjørdist kona mín. So hevði alt kanska verið øðrvísi. Tað er nakað sterkt og merkiligt við tær - nakað av tí gamla. (Hjartaliga). So nógv havi eg altso verið fyri tær! Ja, tú ert óspilt, Óluva. Tú ert frá mínari tíð. Men kom nú ikki her ein mansaldur aftaná og brigda mær tað, sum eg kanska einaferð havi gjørt skeivt. Nú er ov seint. Ov nógv stendur nú í váða, til at eg kann seta meg at syrgja saman við tær. (Tøgn eina løtu). So, tú átti barn uppi í Balthasarholu - og drapst tað! Um tú bert ikki hevði dripið tað, Óluva, men latið tað átt lív! Eg skuldi fjálgað um tykkum bæði, teg og barnið, fjálgað um tykkum væl og virðiliga. Tað hevði kanska verið tað, ið bjargað mær hevði.

(Tøgn).

Óluva (í ræðslu). 
Latið tað átt lív! (lurtar). Lurta! Lurta! Hatta ljóðið hoyri eg á hvørjari nátt.

Tórir.
Eg dugi einki at hoyra uttan vindin.

Óluva.
Jú - lurta! Hatta er barnagráturin, ið eg hoyri, hvørja ferð alt verður stilt. Hoyr, sum kallað verður á meg, Tórir! Skal eg nú fara har niðan aftur? Eg havi bíðað hesum í mong, mong ár. Men nú er stundin komin. Eg havi fingið sagt tær alt. (Hon fellur á knæ). Eg elski teg, Tórir. Ger nú, sum tú vilt, fær tína egnu leið. Tín vilja boyggir eingin, tað havi eg fingið at kenna. Men nú - mín tíð her er komin at enda (reisist). Eg havi einki meiri at siga. (Tøgn eina løtu). Tað var tað altso, dreymurin boðaði fyri.

Tórir.
Far og legg teg, Óluva, tú ert sjúk, tú ert ikki rættsiktað!

Óluva.
Ja, nú fari eg at leggja meg (Fer spakuliga út).

Tórir (yvir at roykstovudurunum og lurtar).

Óluva (inn aftur við turriklæði um herðarnar.) 
Farvæl, Tórir. Hetta turrikiæði - tað hevði eg hina náttina uppi í holuni. Liva nú væl - Tórir mín - mín elskaði.

Tórir.
Hvar ætlar tú tær?

Óluva.
Upp á Ranafelli til barn mítt.

Tórir.
Tvætl í teg! Tú skalt fara at leggja teg, so tú kanst verða frísk aftur.

Óluva.
Nú fari eg. Farvæl! (Ætlar at fara).

Tórir (tekur í hana og heldur henni).
Nú!

Óluva.
Slepp mær! Slepp! Ella tú fært meg illa. Eg klóri eyguni úr tær! Slepp mær! Annars fært tú ikki frið fyri mær!

Tórir.
Sissa seg teg nú!

Óluva.
Lurta. (Bæði lurta) Hoyrir tú ikki, hvussu tað grætur eftir mær! Hvussu kanst tú fáa teg til at vera so harðan til síðstu stund?

(Langt burturi hoyrist buldur av gróti, ið ryður oman).

Tórir.
Hoyr!

Óluva.
Fjallið: Eg visti tað.

Tórir.
Ja, hatta er úr fjallinum.

Óluva.
So kom endiliga tann stundin, eg havi tráað eftir! Eg veit - tú rýmir ikki nú!

Tórir.
Vit verða her. (Buldrið verður øgiligari. Tey lurta hjartkipt). Vit hava fyrr staðið úti, tá ið omanlop hevur verið, og tá vóru vit óskalað. (Hann vendir sær móti vindeyganum, men heldur hondina um miðju hennara) Lat nú fjallið tala! Lat meg fáa tikið varsil av tí, tað sigur. Um eg verði smildraður - ja, so verði eg smildraður. Men sparir tað meg einaferð enn, so skal einki forða mær - einki, ið til er: So skal eg vinna kortini!

(Óluva kroystir seg inn at honum í ørari gleði. So við og við missa armarnir megi sína, høvd hennara sígur niður á barm hennara. Meðan tey so standa, og dunið frá omanlopinum veksur í hvørjum sígur tjaldið).

VIÐMERKINGAR
Leikurin “Ranafelli” er prentaður í 9. bindi av “Varðanum”, 1929. William Heinesen skrivaði  leikin á donskum, og Richard Long, sum var ritstjóri “Varðans”, týddi hann. Báðir vóru teir virknir í nevnd Havnar sjónleikarfelags, sum hevði tikið tað stóra takið at fáa bygt felagnum leikhús í høvuðsstaðnum í 1926. 
Leikurin er eisini prentaður í Norðlýsinum frá 17. august til 5. oktober 1962.
William Heinesen var føddur í Havn í 1900. Aftan á barna- og skúlaár, har hann til skúlafelagar hevði m.a. skyldmannin Jørgen Frantz Jacobsen og Christian Matras, fór hann í 1916 eftir faðirsins vilja á keypmansskúla í Keypmannahavn. Men keypmansskapur hevði ongantíð hansara stóra áhuga - hann vildi skriva. Eitt skifti var hann í blaðmannalæru á “Ringsted Folketidende”, men støðaðist ikki við tað.
Í Keypmannahavnarárunum kom fyrsta yrkingasavn hansara, men maður kundi ikki liva av at yrkja. Hann leitaði heim aftur og fór at arbeiða í krambúð faðirsins. Her starvaðist hann, til skaldsøguskriving hansara hevði vunnið viðurkenning, og hann sostatt kundi sleppa keypmansstarvi sínum og halga sær skrivingini burturav. Eftir hann eru fleiri yrkingasøvn, stuttsøgusøvn og sjey skaldsøgur.
Hann er heiðraður við fleiri bókmentavirðislønum, og á áttati ára føðingardegi sínum gjørdist hann heiðursborgari í Tórshavnar bý. Hann doyði í 1991.
Richard Long, sum týddi leikin, var føddur í Havn í 1889 og doyði í 1977. Hann var valdur á løgting fyri Fólkaflokkin árini 1943-1958; var landsstýrismaður 1950-1954. Hann var lærari í Føroya Millum- og realskúla og Læraraskúlanum 1921-54 og stjórnaði mentanartíðarritinum Varðanum frá 1921 til 1931 og aftur frá 1935 til 1950.
Umframt henda leikin hevur Richard Long týtt fleiri aðrar leikir, m.a. Holberg-leikirnar “Hin politiski kannustoypari”, 1922 (LEIKRIT 10, 2014) og “Jeppi á Fjallinum”, 1922 (LEIKRIT 11, 2014).
*
Í 11. bindi av “Varðanum” í 1931 skrivaði William Heinesen greinina “Nøkur orð um leikpall okkara”. Her heldur hann fyri, at menningarlig framstig hava ikki verið stór í leiklistini síðani Rasmus Effersøes tíð (tað er beint fyri aldaskiftið 1900), og hann heldur fram:
“Leikpallurin, sum í øllum mentaðum londum í øllum tíðum hevur havt sín stóra siðvenjandi og búnandi týdning, hevur higartil ikki gjørt stórvegis um seg í okkara føroyska samfelag. Og spell er tað, av tí at leikpallurin júst hjá okkum og beint nú – í eini gróðrarligari, men fløktari broytingartíð – átti at verið ein menningarstuðul. Hann átti at verið ein borg hjá tí reina føroyska málinum, eitt tjóðskaparligt fylkingartekin; hann átti at kunnað gjørt sítt til, at vit lærdu okkum sjálv, okkara dygdir og lýti at kenna; harafturat átti hann at kunna hækkað okkara menningarstøðu við at vísa okkum list.”
Leikurin “Ranafelli” skal so helst síggjast sum ein roynd at bøta um hesi viðurskifti. 
Ejgil Søholm sigur í bók síni “Godheds ubændige vælde”, 2000, at leikurin varð settur á pall í Havn í mars 1928, men føroyskar heimildir siga einki um tað. Bæði “Dimmalætting”, “Tingakrossur” og “Føroya Social-demokrat” siga, at leikurin verður framførdur í sjónleikarhúsinum í Havn í apríl 1929 og uppafturtikin um ólavsøkuna sama ár. Henda lýsingin stóð í “Føroya Social-Demokrati” 23. apríl 1929:
Sjónleikarhúsið
(salurin verður hitaður)

Fríggjadagin 26.apríl klokkan 6 verður framført:

Ranafelli
Sjónleikur í 2 pørtum
Eftir W. Heinesen
Føroyskað hevur R. Long.

Atgongumerki fæst í H.N. Jacobsens
Bókahandli frá klokkan 12 hósdag

Hesi trý nevndu bløðini ummæla øll leikin. Fyrstur er “Føroya Social-demokratur”, har ið ein, ið nevnist Fjølnir, skrivar 23. apríl 1929:
Ranafelli. 
Eitt merkiskvøld í Sjónleikarhúsinum.
Tað er á ongan hátt ovmikið sagt, at fríggjakvøldið, tá ið hesin nýggi sjónleikur eftir skaldinum William Heinesen varð leiktur á fyrsta sinni, var eitt merkiskvøld. Aldri áður er skapaður á føroyskum máli og í føroyskum anda ein sjónleikur, sum hevur sett tílíkt mark sum hesin. Í øllum sjónleikum, sum her hava verið skapaðir – leiktir ella óleiktir – er tað rammin um evnið, sum hevur verið tað ásýniligasta – handlingin í leikinum – sum tað verður nevnt. Hesa ferð er rammin bert ein kynstrisliga lagdur kransur uttan um evnið, og um nakra stórvegis “handling” er ikki talað. Frá fyrstu stund er tað evnið, sálarlív mannanna, sum tekur áhoyrararnar, og hin dapra gátan stendur kám, hulislig og dragandi, so at áhoyrarin ikki eitt sekund missir tann spenning, hann er settur í, inntil alt rennur saman í einari hjartaskerandi opinbering. Meðan Ranafelli skríður oman við buldur og brakan, fer tjaldið niður yvir gátuna. Loyst er hon á ein hátt; men er leikurin úti? – Vit vita tað ikki. – “Ranafelli” vekur hugsanir, ið grógva víðari, tá ið tjaldið er sigið.
Vit skulu ikki á hesum sinni greiða frá innihaldinum og siga søguna um Tóra bónda, henda ættstóra men í trongdskygdum eginkærleika samansnerkta og tægraslitna mannin, sum heldur tað bera til at ráða við nevanum yvir sálunum, inntil Óluva, sum hann í óspiltum ungdómi hevur elskað, rekur fram fyri hann hitt neyðarsliga kærleikssvikið, sum hevur kostað barni teirra lívið og henni alla lívseydnuna; uttan tó at hava sulkað sál hennara.
Leikurin var meistarliga væl leiktur, og eiga vit at vera okkara leikarum takksom fyri teirra óeginnyttuga starv fyri at halda lív í og fremja føroyska leikaralist. 
Leikurin var eisini væl og kynstrisliga tilbúgvin. Stovan, Ranafelli, hini fjøllini og mánalýsið uttanfyri, alt var gyklandi, og sjálvt óveðursdunið var, sum tað hevði verið til í roynd og veru.
Dagin eftir, 24. apríl 1929, stendur hetta ummælið í “Dimmalætting”. Undir tí stendur P.N., ið heilt vist er blaðstjórin Poul Niclasen (1889-1953). Hann var blaðstjóri á “Dimmalætting” frá 1918 til 1936.
Ranafelli
Hesin sjónleikur í tveimum pørtum, ið er skrivaður av William Heinesen á donskum máli og umsettur av Rikard Long til føroyskt, varð spældur seinasta fríggjakvøld í Sjónleikarhúsinum, og má hesin sorgarleikur sigast at vera sermerktur ímillum føroyskar sjónleikir.
Fjallið “Ranafelli”, sum hevur givið sjónleikinum navn, sást í fyrra parti í sólglæmu og í seinna parti í mánalýsi frá bóndastovuni, hvar allur sjónleikurin fer fram, og var henda mynd gjørd við stórum kynstri vøkur og hugtakandi og fell væl saman við aðalevnið í sjónleikinum, ið er hetta: 
Bóndin á garðinum “undir Ranafelli”, Tórir, er ættstórur, heimakærur og trúgvur móti øllum gomlum. Aðalmiðið í hansara lívi er at liva og virka eins og teir gomlu, og hann er í øllum lutum hart ímóti teim nýggju rørslum, ið eftir hansara fatan vilja oyða og forkoma alt tað góða, ið var hægsta mál og mið hjá teim gomlu. Tórir livir og hugsar í teirri “gomlu tíðini”, og eingin fær hann at vika eitt fet frá hesum hvørki við illum ella góðum.
“Undir Ranafelli” er einans sonur, Símun, ið er pápanum ógvuliga ólíkur bæði í sinni og skinni. Hann hevur á ungum aldri verið burtur at fáa sær kunnleika, og hin “nýggja tíðin” hevur sjálvandi havt sín sterka ávirkan á henda unga og óroynda bóndason, sum altíð hevur verið forfjónaður av pápanum. Tá Símun er heimafturkomin, roynir hann á ymsan hátt at “reformera” “undir Ranafelli”, men hin gamli vil ikki vita av nøkrum slíkum og stendur reystur og stinnur eins og fjallið, ið ikki letur seg vika. – Saman við einum vinmanni, ið hevur arbeitt seg fam til verkfrøðing, er Símun ein dagin, tá pápin er burturstaddur í Akradali langt norðuri á oynni, farin at spreingja í Ranafelli eftir koli – meðan hin gamli er heima, torir Símun ikki at seta á fjallið – men pápin hoyrir skotini heilt norður í dalin, skundar sær heim aftur og rekur við hørðum og beiskum orðum teir báðar niður av fjallinum – “Ranafellið er mítt fjall, og tað skal eingin seta á”, rópar hann ferð eftir ferð í miklari øði.
Samrøðan millum faðir og son, aftaná at hetta er hent, bardagin millum ta gomlu og ta nýggju tíðina, í einum hvøssum og hørðum og við hvørt øgiligum orðadrátti, prógvar, at skaldið hevur trongt djúpt inn í hetta evnið og gjørt seg fullkunnugan við tær rørslur, hann hevur bygt sjónleikin á, og má hetta skaldsliga sæð sigast at vera sera væl úr hondum greitt.
Tórir bóndi verður enn beiskari í sinni, tá hansara einasta dóttir, Sigrid, ið hann ætlar at gifta tí unga bóndasoninum í grannagarðinum, viðgongur, at hon er góð við verkfrøðingin – “hatta vesalavætti”, sum pápin nevnir hann.
- - -
Annar partur av “Ranafelli” er tungur og sorgarmikil, og eingin glotti ella ljósglæma lýsir fram í hesum dapra sorgarleiki, ið fer fram á náttartíð, meðan vindurin ýlir eins og grátandi barnarødd, og alt tykist kalt og ófýsisligt. 
Tórir bóndi hevur á ungum aldri verið góður við eina fátæka gentu, Óluvu. Eina náttina, tá “Ranafelli” var rist og skakað av stórum og øgisligum omanlopi, vóru tey bæði stødd uppi á fjallinum, og fyri at bjarga lív og limir máttu tey søkja sær skjól í “Baltasarholu” – eini djúpari holu í fjallinum. “Tað var okkara brúdleypsnátt”, sigur Óluva seinni við sorg og stoltleika. Men Tórir svíkir Óluvu og giftist við bóndadóttrini á grannagarðinum, “fyri at leggja garðarnar saman”,  sum hann sjálvur sigur seinni uttan nakra iðran. Ta somu nátt, brúdleypið stendur, “undir Ranafelli” við dansi og mannageipan um allar leiðir, eigur Óluva barn í Baltasarholu, drepur barnið og krógvar líkið í holuni.
Seinni kemur hon sum arbeiðskona “undir Ranafelli”, og tá bóndakonan doyr, verður hon verandi á garðinum. Í øll hesi mongu og longu ár ber hon upp á sína stóru sorg – tá vindurin leikar uttanfyri vindeygað tær myrku vetrarnætur, er tað fyri henni, eins og hon hoyrir barnagrát – ongantíð sæst smíl á hennara andliti. Men hon ber alt einsamøll uttan at lata seg upp fyri nøkrum, enn ikki fyri Tóra bónda, ið veit av ongum.
Nú hevur hon náttina frammanundan droymt, at ein stórur, svartur fuglur kemur flagsandi og gorrandi oman av fjallinum og setir seg á mønina “undir Ranafelli”, og tá teir dreymar, hon fyrr hevur havt, altíð eru gingnir út, følir hon seg vissa í, at omanlop og deyði eru fyri hond. Uttan at Tóri veit av tí, sendir hon tí øll av húsinum, og tey bæði vera einsamøll verandi eftir. – Samrøðan teirra millum hesa síðstu vøkunátt, hvar hon sigur bóndanum frá øllum, og hvar teirra gamli kærleiki sigrar, tá omanlopið við miklum duni kemur oman móti garðinum, er grípandi og hugtakandi.
- - -
Hesin mikli sorgarleikur varð frálíka væl spældur, og má tað sigast at vera nakað av einum bragdi, at so fáir sjónleikarar – teir vóru ikki meiri enn fýra í tali – kundu føra henda dapra og beiska, henda djúpa og sorgarfulla leik soleiðis fram, at fólk ikki keddist, men harímóti fylgdi spælinum við tí sama ansi líka at enda.
Tey spælandi vóru: Tórir bóndi: C.L. Dalsgaard. Óluva: Sofie Petersen. Símun: Th. Kjelnæs. Sigrid: Franziska Jacobsen. 
Frammanundan sjónleikin og millum partarnar spældi realskúlalærari Th. Andreasen á klaver N.W.Gade: “Ossian Overture” og Sibelius: “Romance” við stórum kynstri.
Seinasta ummælið stendur í “Tingakrossi” – eisini  24. apríl 1929. Mangt bendir á, at blaðstjórin, Kristin í Geil, hevur skrivað.
Ranafelli
At síggja nýggjan føroyskan sjónleik framførdan er ikki hvønndagskostur, og ikki er hann altíð so leskiligur heldur: Havnar Sjónleikarfelag sýndi eitt dømi seinastu ólavsøku – “Sorgarleikin” Anniku – og hann var herskin.
Nú er “Ranafelli” júst ikki føroyskur sjónleikur, hann er skrivaður á donskum máli og síðani “føroyskaður” – eitt ræðuligt orð. Men hann sigist at fara fram her á landi, og dámurin er føroyskur ið hvussu er. Um fólk og tilburðir eru eyðkend nøkrum serstøkum landi ella tíðarskeiði tordi kanska verið ivasamt.
Tað, sum hendir í hesum sjónleiki, er ikki nógv. Sonur Tóra bónda undir Ranafelli, hann, ið sendur var uttanlands av pápanum, tí hann “brá úr ættini”, hevur fingið verkfrøðing – ein føroying – til at kanna eftir koli í fjallinum, og teir byrja at spreingja. Tórir bóndi verður óður, tosar “romantisk” um at svíkja fjallið, sum vil hevna ótrúskapin o.t.; faðir og sonur skiljast í illsemju, og dóttirin, sum er góð við verkfrøðingin, fer sama vegin. Heima ganga so eftir bóndin og arbeiðskonan Óluva tveyeini, tey hava einaferð havt nógv saman, og honum óavvitandi hevur hon átt barn í loyndum, dripið tað og grivið tað niður somu nátt, sum hann helt brúdleyp sítt við dóttur grannabóndans, hóast hann einki legði í hana. “Garðarnir skuldu leggjast saman” – sum vant! Óluva hevur síðani verið í garðinum, gingið har sum ein skuggi eitt líðulangt lív, nívd eins og hini av harðræði hansara, pínd av sálarneyð yvir gerðina, hoyrir barnagrát og venan úr fjallinum, hvørja ferð vindurin ýlir, og nú veit hon á sær, at her verður omanlop, áðrenn nátt er liðin. Undir kensluni av, at hetta er síðsta stund teirra, ger hon upp við Tóra, sum hon framvegis elskar, um sítt spilta lív. Veðrið øtlar meir og meir, toran dunar, skriðan loypur – so fellur tjaldið.
Tað hevði verið tilfar í hesum sjónleiki, so væl og vakurt hann er smíðaður skaldsliga, bæði til eina fjølbroytta menniskjaskildran og eina forvitnisliga tíðarmynd. Bóndin, ið verjir ognarjørðina móti “maskintíðini”, sum hóttar við at leggja fjall og haga oyði, kundi væl fingið viðhald hjá áskoðarunum, um hann ikki var gjørdur til eitt sinnsjúkt tvørball, har einki skil er í. Og kvinnan Óluva, hin einaferð so vakra og elskhugstráandi, vituga og stórsinta, er ein líka so ótrúligur mótsetningur: hon er bara “góð”, eins og hann er óndur. Ið hvussu er vóru tey framførd soleiðis.
Væl var sjónleikurin spældur. Sinnsjúka Tóra bóndas kom trúliga fram í atburði hansara: hin ævigi ófriðurin, fingrarnir, sum kreppast og spílast hvørja løtu, hitt bleika andlitið, og eisini tey ungu virkaðu sera livandi. Bert tyktist tað nakað óskiljandi, at dóttirin við longum flættum ber “knæfrítt” skjúrt, tíðartekinið, ið sigur frá, at sjónleikurin gongur fyri seg nú á døgum, hvat neyvan ber til. Um Óluva júst var tann, hon eigur at vera, er meira ivasamt: hon breiddi ongan kulda um seg, átti hvørki hat ella hevnd í sær, var bara hugnalig, ein góð “mamma”. Men trølslig kann frúgvin, ið hesa “rollu” førir fram, ikki blíva, og annars var hennara spæl sum vanligt heilskapað – nakað nógv meir enn “dilletantkomedia”, hvussu góð ein slík enn kann vera.
“Náttúrstemningurin”, ýlandi stormur, skyggjandi mánalýsi, bleiktrandi snarljós og toruskrambul var frálíkur. Og klaverleikurin frammanundan – forspælið til Gades “Ossian” – hóskaði væl. 
“Ranafelli” er vert at fáa fult hús bæði eina og tvær ferðir enn. Men er tað hugsandi um, tá tvey biografhús við sínum meir og minni idiotisku “livandi bíløtum” skulu fyllast kvøld eftir kvøld? 
Í “Tingakrossi” 23. mars 1932 frættist, at Ranafelli er framførdur í Íslandi:
Føroyskur sjónleikur í Reykjavík
Íslendska “Morgunblaðið” sigur frá framsýning á Leikhúsinum í Reykjavík, har hin føroyski sjónleikurin “Ranafelli” var førdur fram saman við einum norskum skemtileiki. Blaðið gevur tí føroyska sjónleikinum harða ábreiðslu: 
“Væl er sumstaðni nøkur kraft í samanstoytunum partanna millum, men tað er troyttandi at líða á leik, ið mestsum ikki er annað enn tómt kegl og klandur frá upphavi til enda, uttan at tað nakrastaðni ber prógv um upprunaligheit, dýpd ella vakurleika í tilsvørum og mannamynding” o.s.fr.
Blaðið endar við hesum orðum:
“Tað var í sær sjálvum óføra hent eina ferð at sýna fram føroyskan leik á leikpalli okkara – men mundi tað ikki verið lætt at funnið verk, sum var meira búgvið og betur lýsti serkennum í føroyskum lívi og føroyska fólkinum?”
Til tess er lætt at svara: Nei, tíverri!
Um framførsluna av leikinum eigur “Morgunbl.” einans lovorð, og eftir myndunum at døma hevur hann óivað verið sera væl spældur. Helst hin neyðars svikna og samvitskupínda mamman, Óluva, tykist hava verið grípandi.”
Samanumtikið kann sigast, at William lurtaði eftir íslendska ummælinum. Leikin prentaði hann ongantíð sum serstaka útgávu ella part av savni. Ejgil Søholm endurgevur undir yvirskriftini “Drama og Joke” í bókini, ið frammanfyri er nevnd, hesa niðurstøðu Williams úr “Nordisk gerontologisk tidsskrift”,  januar 1981:
“Det var meget rystende. Snydt ud af næsen på Ibsen. Det handlede om et fjeld, der viste sig at indeholde meget værdifulde metaller, og så var der i øvrigt en frygtelig dramatisk kærlighedshistorie. Næh, det er ikke værd, man resumerer det. Stykket var rædsomt – rædselsfuldt!” 
Sum ein viðmerking kann her verða nevnt, at sambært endurgávuni í “Norðlýsinum” (5. oktober 1962) hevði William umhugsað, at leikurin skuldi enda eitt sindur øðrvísi – nevniliga við hesi pallmyndini:
Tórir (lurtar spentur, buldrið nærkast í hvørjum. So minkar tað. At endanum hoyrast bert stakir steinar, ið bresta móti hvørjum øðrum. Tórir lítur at Óluvu, ið hongur heilt slakk og bleik í ørmum hansara. Hann følir puls hennara og lurtar ímóti hjarta hennara. So leggur hann hana varliga niður á ein bonk; hann fer í roykstovuna eftir vatni og slettir á hana, hon vikast ikki. Hann fer eftir einum spegli og heldur henni fyri munnin. So ristir hann á høvdinum -.
Hann leggur hana betur inn á bonkin, breiðir tað gamla turriklæðið út yvir hana. So reisist hann so stórur, hann er, og knýtir báðar hendur. So stendur hann eina løtu.)
Hesin endin hevði á ongan hátt broytt heildarmyndina.
Í nýggjari tíð er leikurin framførdur í útvarpinum sum leikmynd, tikin upp á Tvøroyri og sendur leygarkvøldið 25. mai 1963. Á palli er hann – tað vit vita – bert leiktur ta einu ferðina: í Gøtu á kyndilsmessu í 1975. Seinni í februar sýndu gøtufólk eisini leikin í Sjónleikarhúsinum í Havn.

Heimildir

Dahl, Árni: Bókmentasøga I-III. Fannir. 1980-83.

 “Dimmalætting” 24. apríl 1929.

“Føroya Social-Demokrat” 23. apríl 1929.

Heinesen, William: “Nøkur orð um leikpall okkara”, “Varðin” 11. bind, 1931.

Heinesen, William: “Ranafelli”, “Varðin” 9. bind, 1929, s. 65-99.

Heinesen, William: “William ummælir fagrar listir – umrøður og ummæli, ið William Heinesen skerivaði 1924-1984”. Savnað hevur Jóhannes Enni. Fannir 2000..

Hentze, Jens Marius: “Tórshavnar skúlasøga”, Tórshavnar býráð, 2000.

Holberg, Ludvig: “Hin politiski kannustoypari”, 1922. Richard Long týddi.

Holberg, Ludvig: “Jeppi á Fjallinum”, 1922. Richard Long týddi.

Moberg, Bergur Rønne: “Den stækkede Eros. En

 analyse af novellen Dilettanterne af William Heinesen”. Fróðskaparrit 53. bók, 2005.

Niclasen, Poul: “Ranafelli” ummæli undirskrivað P.N. í “Dimmalætting” 24. apríl 1929.

“Norðlýsið” 17. august – 5. oktobur 1962.

“Ranafelli. Eitt merkiskvøld í Sjónleikahúsinum” ummæli undirskrivað “Fjølnir” í “Føroya Social-Demokrati” 23. apríl 1929.

“Ranafelli”. Ummæli í “Tingakrossi” 24. apríl 1929.

Søholm, Ejgil: “Godheds ubændige vælde”, Gyldendal 2000.

“Tingakrossur” nr. 1, 1901

“Tingakrossur” nr. 18, 1927

 “Tingakrossur” 24. apríl 1929.

“Tingakrossur” 23. mars 1932.

“Tingakrossur” nr. 20, 1963

“Varðin” 9. bind, 1929

Summary

The mountain Ranafellið is part of the farmer Tórir’s land. His son has been away to get his agricultural training and has now returned home with a friend, who is an engineer. The two young men are very keen on winning coal from this mountain. But the father is opposed to anyone touching “his mountain”. In spite of this the two young men as an experiment blast a hole in the mountain one day when they think Tórir is away in another village. All of a sudden Tórir is upon them. Furiously he chases them away.

On the surface the farmer seems frantically clinging to the old ways, he will hear nothing of anything new and modern. But in the second part of the play quite another story emerges that possibly explains Tórir’s solicitude concerning the mountain: In his youth Tórir did not have his way, but had to accept the will of the older generation. At the time he might have felt that he was doing the right thing, but throughout his life he has suffered emotionally for his lack of willpower in his youth.

“Ranafellið” is a dark, sad play that the 29-year old playwright William Heinesen, later a famous author, wrote for the recently built theatre in Tórshavn.