Skip to main content

 

 

Heimsins lond   →   Evropa


Sveis


Lyklatøl

Høvuðsstaður: Bern

Vídd: 41.284 km2

Fólkatal: 7.484.000

Almentmál: týskt, franskt, italskt og retoromanskt

Átrúnaður: kristindómur 92%, aðrir 8

Stýrirlag: fólkaræði, fleirflokkaskipan

Gjaldoyra: sveisiskur frankur (CHF)

Sveis

Sveis gjørdist uttanveltaland í 1815 Og hevur ikki verið uppi í nøkrum kríggi í Evropa síðan. Mong fólk búgva í rættiliga avbyrgdum dølum, og fólkið talar ikki sama mál. Kortini er samanhaldið gott, og landið hevur lagt seg eftir at fáa sum mest burtur úr avmarkaða tilfeingi sínum. Uttanveltaða støðan og tryggu politisku viðurskiftini eru tvær av atvoldunum til, at Sveis er vorðið altjóða fíggjarmiðdepil.

Mangar fyritøkur og mangir bankar hava høvuðsskrivstovu í vakra býnum, Geneve, við Genevevatn. Eisini hava mangir altjóða felagsskapir høvuðssæti her, tí landið er uttanveltað og politisku viðurskiftini trygg. Nevnast kunnu Reyði Krossur, Heimsheilsustovnurin (WHO) og høvuðsdeild ST í Evropa.

Hóast lítil rávøra er í landinum, er Sveis týdningarmikið ídnaðarland. Mong teirra, ið arbeiða í ídnaðinum, eru serútbúgvin at gera ídnaðarvørur, sum eru dýrar og viga lítið. Meginparturin av tí, gjørt verður, verður flutt út, tí at heimamarknaðurin er lítil. Mong stór fleirtjóðafeløg eru sveisisk.

Landbúnaðarumstøðurnar eru ikki av teimum bestu, men niðri í fruktagóðu dølunum verður nógv velt og dyrkað, og í lýggju líðunum, ið horva suðureftir, dyrka bøndurnir frukt og vínber. Vanligt er at hava mjólkarframleiðslu her um leiðir. Neyt, seyður og geitir verða tíðliga slept út á tað gróðrarmikla summarbeitið uppi í hálendinum og verða tikin oman aftur í dalarnar um heystið. Mjólkin verður kæsað til ymisk ostasløg, t.d. Emmentaler.

Fýra ymisk mál verða talað í Sveis, fjølmæltasta landi í Evropa. Almenn mál eru týskt, franskt og italskt. Fjórða málið er retoromanskt, sum verður talað í summum fjarløgdum bygdaløgum uppi í fjøllunum. Retoromanskt hevur nú eisini fingið støðu sum alment mál; 1% av fólkinum talar retoromanskt.

Alpurnar

Í Sveis, Eysturríki og í lítla landinum Liktinstein eru hægstu fjøll í Evropa, Alpurnar. Høga fjallalendið er atvold til, at londini eru skipað, sum tey eru, politiskt, tí at so ilt hevur verið at komið fram í høgu fjøllunum. Sveis og Eysturíki eru býtt í landslutir, ið hava rættiliga nógv vald á egnum viðurskiftum. Londini hava ikki samband beinleiðis við sjógv, og ráevni eru næstan eingi, tí hava øll trý londini verið noydd at hava góð viðurskifti við grannar sínar og skipa ídnaðin soleiðis, at hann krevur lítla rávøru.

Høgu Alpurnar eru tvørtur um Sveis og Eysturíki og gera natúrligt mark ímillum norðara part av Evropa og londini suðuri við Miðjarðarhav. Fyrr máttu fólk fara norður ella suður um Alpurnar ígjøgnum trong skørð, sum javnan vórðu avkavað. Nú er framkomandi eftir vegi ella jarnbreyt alt árið, tí at høgar brýr eru bygdar, og tunlar eru skotnir ígjøgnum fjøllini. Sveisisk byggifeløg eru vorðin ímillum tey fremstu í heiminum at gera tunlar.

Gróðurin í Alpunum er gott dømi um, hvussu nógv hitalagið ávirkar gróðrarlíkindini. Ovast vaksa bara harðførastu plantur. Leyvskógur veksur niðri í dølunum, ovari veksur nálaskógur, hann tolir meiri kava, tí at greinarnar eru bendar niðureftir. Oman fyri skógarmarkið er berligt kjarrlendi, og har vaksa lágar blómuplantur.