Rithøvundar  
 

Hans Dalsgaard varð føddur í Skálavík 1899.

Sjálvur hevur hann sagt, at skúlaviðurskiftini í heimbygdini í hansara barnaárum vóru vánalig, og tað mundi vera orsøkin til, at foreldur hansara eitt skifti lótu hann til Húsavíkar at ganga í skúla, tí har vóru skúlaviðurskiftini betri.

Sekstan ára gamal fór hann til skips.

Veturin 1919 — 20 fór hann á Føroya fólkaháskúla, og samveran við lærarar skúlans, Rasmus og Símun, gjørdi honum stóran mun. Næmingarnir á háskúlanum høvdu handskrivað felagsblað »Tjaldrið«, og her komu nakrar av fyrstu yrkingum hansara at standa.

Heimafturkomin til heimbygdina setti hann saman við øðrum á stovn ungmannafelag, og í sambandi við hetta felagsarbeiðið skapti hann gilt av yrkingum og søgum, sum seinni komu á prent í Varðanum ella onkrum av bløðunum. Hann býr nú í Skálavík, arbeiðir fyrifallandi arbeiði og hevur smiðju.

Undir 2. heimsbardaga verður hann í 1944 sendur til Íslands sum løgtingsins umboðsmaður. Har hitti hann íslendskar høvundar, sum gjørdust vinmenn hansara.

Aftan á kríggið flutti hann til Havnar at búgva og fór at arbeiða hjá landsverkfrøðinginum, har hann starvaðist, til hann fór frá við eftirløn.
Hans Dalsgaard doyði í 1970.
 
Bókmentaverk:
Tað mesta av tí, Hans Dalsgaard yrkti og skrivaði, varð skapað í tíggjuáraskeiðnum 1920 — 30, men ikki fyrr enn í 1966 kom fyrsta og einasta yrkingasavn hansara út, og ikki fyrr enn í 1968 kom einasta søgusavn hansara.

»Av mannagøtum« eitur yrkingasavnið; ikki er tað stórt, telur tilsamans 14 upprunayrkingar og 16 týðingar úr donskum, norskum og íslendskum. Bæði upprunayrkingarnar og týðingarnar bera merki av tí sjáldsama vandna yrkjaranum, Hans Dalsgaard, ið ikki læt av hondum nakað verk, uttan hann hevði handfarið tað fleiri ferðir, snákað og snøggað tað til lítar.

Hann yrkir um komandi várið, ið hann lýsir við hesum vælljóðandi, snøgga ørindi:
»Sólin hækkar, styttast skuggar, dagur tognar, gloppast gluggar — vikna tekur vetrarvald — eystan ríður ljósins drottur, mannabørnum mennist máttur. Tussar missa tangarhald.«

Hann lýsir aðrar árstíðir, yrkir teimum til verju, ið happað eru í samfelagnum, yrkir um einsemi og unglingafundir, og í kendastu yrking síni »Aksið« tekur hann upp spurningin um alt tað nýggja, ið floymir inn yvir landið og vil køva forna mentan. Í slíkum tíðum ræður um at ansa sær,  og yrkjarin endar við hesi áminning:

»Tú vallari á vegnum,
sum gongur reystur  — ansa tær,
at kjarnin góðar mentir fær.
Tú annars er
eitt burturkast á vegnum.«

Í søgusavninum, ið hevur heitið »Bøndur og fátæk fljóð«, eru níggju upprunasøgur og seks týðingar úr íslendskum, fýra eftir Elias Mar og tvær eftir Gudmund Gislason Hagalín.

Upprunasøgurnar eru partvíst endurminningar frá barnaárunum, partvíst frásagnir bygdar á sagnatilfar,ið livandi hevur verið í Skálavík.

Tær eru sagdar á kjamgóðum máli, og í fleiri teirra nýtir høvundurin høvi til at kunngera samhug við tí happaða, tí undirmetta í samfelagnum. Menniskjansliga lýsingin av bygdarspottinum Nelson, ið letur lív fyri at bjarga øðrum lívi, er gott prógv um hetta, og í søguni »Keglið« fáa vit úr munni mammunnar orð, ið kundu staðið sum felagshugsan fyri nógv av tí, Hans Dalsgaard skrivaði:

»Latið tit altíð hjartað ráða, ið hvat tit so gera, tá verjir Gud tykkum, um menn vilja skaða tykkum!«

Í 1926 kom á prent í Varðanum »Jákup Sibbi«, sjónleikur í tveimum pørtum, bygdur á væl kenda *táttin »Jákupsa skegg«. Hetta er ein *glæntrileikur, uttan iva skrivaður til onkra kvøldskemtan í heimbygdini.

Hans Dalsgaard týddi eisini sjónleikin »Gyltalið« úr íslendskum eftir Davið Stefansson frá Fagraskógi.

Úr: Árni Dahl: Bókmentasøga I-III. Fannir. 1980-83.