Rithøvundar  
 

Sumbiarbygd er av ringastu brimplássum; her er eingin lívd fyri atlantshavsalduni, eingin skái á lágætt og vesturætt. Náttúruviðurskiftini kravdu reystleika, treystleika og dirvi av fólki, ið har vaks upp.

Ein av smádreingjunum, sum fyrst í øldini stetlaði í Sumbiar túni var Poul F. Joensen, føddur 1898, og eingin hevur sum hann lýst harðbalnu livikorini á slíkari avbygd:

»Vit vóru manga vandaferð, tá ódn
av fjøllum brann við kavarok og
andróðri, og Røstin rísin rann; tí
ofta løgdu vit í hav tá eingin annar
var, um oyggin øll í skúmi vóð vit
lendu fullvæl har.«

Sum dreingir flest allir tá í tíðini fór Poul F. til skips 14 ára gamal, men foreldur hansara høvdu aðrar ætlanir við honum og fingu hann at fara á Læraraskúla í Havn í 1914; prógv tók hann í 1917.

Fyrstu tvey árini aftan á próvtøkuna var hann heima og tókst við alt fyrifallandi arbeiði. 11919 tók hann við lærarastarvi í Froðba, men hann mistreivst í lærarastarvinum og segði tað frá sær í 1927.

Hann varð búgvandi í Froðba og livdi sum traðarmaður og verkamaður, til hann í 1970 andaðist.

Bókmentaverk:
Skaldastevnu Poul F.'s inna vit í hesi yrkingini,  sum stóð í  2.   savni hansara »Millum heims og heljar« 1942:

»Meg í vøggu nornur lærdu av
gullhørpuni ein tóna, sum í Hellas
marmorhøllum Aristofanes læt
ljóma. Hina halgu gudagávu,
oyðandi við spott og látur, hyklarí
og rotnar gudar vitbjørt greiðir
gráar gátur.

Mildir andar mær í sinnið løgdu
ævigt sól og summar, meira vert
enn dýrir steinar og tað gull, ið
foldin rúmar, tó ein lazaron eg eri,
aldri hugtungur eg gangi, tí eg eigi
vísdóms bjarta hjartagull í mínum
sangi.

Og tá rukkutan sum kálvsskinn eg ein
Krøsus síggi vingla, mergsogin av
náttarvekri, tí ov lítið pengar yngla, tá,
tó bert mín kropp eg eigi, allar vitrir eru
tómar, háðandi hin mammons trælin,
himmalhátt mín songur ljómar.«

Longu í 1924 var fyrsta savn hansara »Gaman og álvara« komið, á tremur av bersøgnum, spottandi yrkingum, vendum móti snobbum og ikki minst missiónskum prædikumonnum.

Poul F. stígur her fram sum fyrsti samfelagsrevsandi yrkjari okkara, og av   eftirtíðini   varð   hann   fyrst   og fremst   mettur   sum   skemtarin   og spottarin mikli.

Rætt er tað, at hann mangan er skemtingarsamur, bersøgin og spottandi í yrkingum sínum, navnframa yrkingin »Jarðarferðin« er fullgott prógv um hetta; men ikki eigur at verða gloymt, at Poul F. eisini eigur inniligan og stillføran yrkingatóna. Lutvíst kemur hetta fram í fosturlandsyrkingum hansara; men mest kemur tað til sjóndar í yrkingunum, ið ognaðar eru hansara kæru: konuni og børnunum.

Eitt hitt besta dømið um hesa síðuna av skaldskapi hansara er yrkingin »Farvæl á gravarbakka til son mín«, ið stóð í triðja savninum »Lívsins kvæði« 1955.

Hon er yrkt, tá sonur hansara — júst komin til mans — doyði av vanlukku. Fyrsta ørindið ljóðar:

»Tøkk frá tí sælu løtu, tú borin
varð í heim, í mítt og móður
hjarta tú birti fragd og gleim,
vit bygdu dreymaverð um tína
framtíð blíða og sóu dagar líða
við sólskin yvir tær.«

Sum hann eldist, mundi Poul F. meir og meir kenna seg sum »Kappan útlagna«, ið hann sjálvur onkuntíð nevndi seg. Hann sat einsamallur í avkróki, meðan »mentanarpávarnir« í Havn feldu dóm um føroyskan skaldskap. Seinastu yrkingar hansara, ið komu í savnið »Ramar risti hann rúnirnar« eru fyri ein stóran part smásár gleps eftir »mentanarúrmælingunum« og vinstrasinnaðum studentum í Keypmannahavn, ið høvdu havt at honum fyri høgrapolitisku støðutakan hansara.

Eftir Poul F. er eisini ein *prosabók »Seggjasøgur úr Sumba«, 1963.

Hetta eru ikki søgur, men lutvíst frásagnir um brøgd og vandaferðir, knýttar at Sumbiar bygd, lutvíst søguligar metingar av føroyskum sagnatilfari, metingar, sum sýna stóra søguliga áhuga høvundans, og hvussu nógv hann hevur lisið.

Úr: Árni Dahl: Bókmentasøga I-III. Fannir. 1980-83.