Holocaustdagur í Føroyum
Holocaustdagur verður hildin kring heimin hin 27. januar. Løgtingið samtykti í 2019 at gera henda dagin til almennan minningardag um Holocaust og onnur fólkadráp. Í uppskotinum verða onnur fólkadráp enn Holocaust á okkara døgum eisini nevnd.
Lesið uppskotið um at gera Holocaustdagin til almennan minningardag í Føroyum.
- Hvør er grundgevingin hjá uppskotsstillaranum?
- Verða onnur dømi um fólkadráp nevnd?
- Hvat halda tit um samtykta uppskotið?
Holocaust
Á hesi temasíðu er evnið holocaust og onnur fólkadráp. Á síðuni eru almennir upplýsingar, undirvísingarupplegg og slóðir til tilfar at brúka í skúlanum.
Tað var undir seinna heimsbardaga, at umleið 6 milliónir jødar umframt fólk frá øðrum minnilutabólkum, so sum samkynd, vórðu dripin. Hetta verður kallað holocaust.
27. januar minnast vit holocaust og onnur fólkadráp. Henda dag í 1945 fríaði Reyði herurin hjá Sovjettsamveldinum jødarnar og onnur kúgað fólk úr týningarleguni Auschwitz.
Ólavur í Geil samskipar tiltakið fyri Nám
Teldupostur: olavur@advent.fo
Telefon: 289796
Skráin á Holocaustdegnum
Í Vestmana skúla 26. januar 2024 kl. 10.00 - 11.30
| 10.00 | Kristianna Jacobsen, stjóri í Vestmanna skúla, bjóðar vælkomin |
| 10:05 | Ólavur í Geil, samskipari, fortelur um,hvussu dagurin verður skipaður |
| 10:10 | Gunnar Isfeld, lærari og søgufrøðingur á Glasi, greiðir frá fólkadrápinum í Ruanda í 1994 |
| 10:25 | Dan T. Hansen, skálamaður, búsitandi í Danmark, sum var í økinum í 1994, greiðir frá, hvussu hann upplivdi støðuna. Video |
| 10:40 | Kate Sanderson, sendikvinna Føroya í London, sigur frá, hví Stóra Bretland vil senda flóttar til Ruanda í dag. Video |
| 10:50 | Pætur Zachariasson, sálarfrøðingur, greiðir frá um transgenerationalt trauma, og hvussu hópdráp ávirka ættarlið |
| 11:05 | Turið Maria Jóhansdóttir, aðalskrivari í Amnesty International Føroya, um mannrættindi og rættvísi. Video |
| 11:15 | Næmingar úr Vestmanna skúla greiða frá, hvat tey hava lært av altjóða holocaustdegnum í dag |
Ruanda verður evnið á Holocaustdegnum í 2024
Amnesty International og Nám hava gjørt av, at Ruanda í Afrika verður evnið á holocaustdegnum í 2024. Tá verða 30 ár liðin síðan fólkamorðið í afrikanska landinum. Hetta er fyrstu ferð at vit taka upp eitt land í heimspartinum Afrika.
Holocaustdagurin 2024 verður fríggjadagin 26. januar. Vestmanna skúli er vertsskúli.
Í filmsbrotinum er ein brellbiti, har samskiparin hjá Námi og aðalskrivarin í Amnesty greiða frá evninum og um, hvat fólkamorð er, so lærarin er fyrireikaður.
Á sjálvum holocaustdegnum fer Pætur Zachariasson at greiða frá um transgenerationell traumatisering. Onnur uppskot, sum eru á tekniborðinum, eru at tosa við afrikanska Amnesty kontórið, sum er næst við Ruanda, um hvussu støðan er í landinum í dag, og hvussu støðan í Ruanda var, tá hon var ringast.
Vit hava eisini sett okkum fyri at fáa svar uppá, hvussu tað ber til, at politikarar í Evropa í álvara ætla at senda flóttar til Ruanda at vera. At enda hava vit notera okkum, at filmurin Hotel Rwanda (2004) eisini er til, og vilja viðmæla, at skúlar fáa atgongd til henda film. Í flestu londum hevur filmurin 13 ára aldursmark.
Vendingin ”rikin á flótta”, sum sæst á plakatini, er tikin úr Fjórðu Mósebók í Bíbliuni: hann rekur synir sínar á flótta. Henda vending er eisini brúkt í orðabókini hjá Orðabókagrunninum.
Eru uppskot um evni til holocaustdagin 2024 og yvirhøvur, taka vit fegin ímóti.
Gregory Stanton í Ruanda
Amerikanski granskarin, Gregory Stanton, hevur hildið saman gongdina í søguligum fólkadrápum í flestu londum. Hann er komin eftir, at tíggju stig kunnu síggjast aftur, tá fólkadráp fara fram.
Tey tíggju stigini eru:
- at gera eina flokkingarskipan
- at gera ímyndir
- at gera mismun
- at gera eitt menniskja ómenniskjansligt
- at skipa eina útrudding
- at elva til polarisering
- at fyrireika álitisfólki til útruddingina
- at jagstra tey útvaldu
- at útrudda
- at avnokta
Í 1989 varð Gregory Stanton biðin at standa fyri einum venjingarskeiði fyri almenn starvsfólk í Ruanda og grannalondunum. Tá fór Stanton til forsetan, Juvenal Habyarimana, og bað hann strika ”ethnic identities”, upprunaeyðkenni, í samleikaskjalinum hjá fólki í Ruanda, tí hetta kundi brúkast at eyðmerkja tey við, um so varð, at eitt fólkadráp fóra at taka seg upp. Fimm ár seinni, í 1994, var tutsifólkið fyri skipaðum fólkamorði í Ruanda.
Í kunningarsavninum hjá Námi er nýggja danska bókin ”Vejen til folkedrab - før under og eftir Holocaust”. Bókin sigur, at í farnu øld vórðu hundrað milliónir dripin í fólkadrápi. Í Holocaust drupu nazistar seks milliónir. Onnur fólkadráp, sum bókin viðger, vóru í Armenia, Kambodja, Ruanda og Srebrenica. Bókin vísir á, at í øllum førum vórðu ofrini forfylgd fyri nakað tey vóru - ikki fyri nakað, tey høvdu gjørt.
Í bygnaði og hugsan tekur bókin støði í teim tíggju stigunum hjá Gregory Stanton.
Arbeiðsuppgáva at loysa í flokkinum
- Tosið í flokkinum um tey tíggju stigini, sum Gregory Stanton nevnir. Gevið tykkara boð uppá, hvørja meining hesi tíggju stigini kunnu hava. Takið jødar undir krígnum sum dømi. Brúkið øll tey tíggju stigini. Hjálpa stigini okkum í eini fatan av tilgongdini?
- Nú flyta vit tey tíggju stigini heim til okkara gerandisdag. Vit hugsa eina tilgongd við ógvusligari útihýsing og happing. Kunnu vit fáa nakað persónliga burtur úr teim tíggju stigunum, tá vit meta um eina hugsaða hending í okkara egna flokki?
- Kann vitanin um tey tíggju stigini fáa okkum at forða fyri allari útihýsing og happing?
Filmurin Hotel Rwanda
Terry George, sum er føddur í Belfast í Norðurírlandi í 1952, gjørdi í 2004 filmin Hotel Rwanda. Aldursmarkið er fimtan ár.
Filmurin sæst á almennu bókasavnstænastuni Filmstriben (stovna ókeypis brúkara).
Filmurin byggir á veruligar hendingar og persónar í Ruanda í 1994. Stríð hevur verið millum ættarbólkarnar hutu og tutsi. So kunngerð útvarpið í Ruanda, at dagurin 5. mai skal verða uppruddingardagur. Henda lýsta dagin skal høvuðsstaðurin, Kigali, ruddast fyri tutsi-fólk. Stutt eftir boðini í útvarpinum fóru hutu-hermenn út í gøturnar og drupu frá hond - útvið ein millión varð dripin. Filmurin Hotel Rwanda viðger hesa støðu. At undirstrika at støðan er verulig, fær leikarin Don Cheadle til uppgávu at spæla hin veruliga hotellstjóran, Paul Rusesabagina. Hann lat hotellið upp, so tað bleiv ein flóttafólkalega, ið bjargaði nógvum fólkum.
Arbeiðsuppgávur
- Hvønn søguligan týdning hevur Belgia havt í Ruanda?
- Kannið søguligu viðurskiftini millum ættarbólkarnar hutu og tutsi í Ruanda.
- Hvat hendir við forsetanum í landinum?
- Hvønn týdning hava Sameindu Tjóðir og heimspressan? Liva tey upp til okkara vónir og væntanir?
- Kann tað hugsast, at hava nakran týdning, at leikstjórin, Terry George, er føddur í Belfast?
- Eftir at tit hava sæð filmin í felag, ger hvør einstakur eitt stutt ummæli av filminum, Hotel Rwanda, har kjarnin er fólkadráp, á enskum genocide.
Ruandiskur løgreglumaður dømdur fyri fólkadráp
Africa News skrivar úr París, at har er lívstíðardómur feldur yvir ein løgreglumann úr Ruanda, sum í dag býr undir nýggjum navni í Fraklandi. Brotsverkini fóru fram í 1994 og í dag er hin dømdi 66 ára gamal.
Tað er eitt serligt rættarting, cour d'assises á fronskum, sum tekur støðu í grovum ákærum, ið kunnu elva til harðan dóm.
Africa News, sum skrivar á enskum, sigur soleiðis um dómin:
“The Paris Assize Court was merciless on Wednesday in sentencing former Rwandan gendarme Philippe Hategekimana, 66, naturalised French under the name Philippe Manier, to life imprisonment for genocide and crimes against humanity committed in Rwanda in the spring of 1994.”
Her kann lesast meir um rættarmálið og dómin
Uppgávur:
1 Hvat er fólkadráp, á enskum genocide, og brotsverk móti mannaættini, á enskum crimes against humanity? Undir lærarans leiðslu skifta tit orð um hesi bæði hugtøk. Til ber eisini at heita á Amnesty International, Føroya deild, at koma á vitjan og greiða frá um hesi hugtøk.
2 Hvar er Ruanda?
3 Hvat er ruandiski løgrelumaðurin funnin sekur í at hava gjørt?
4 Nær bleiv Ruanda sjálvstøðugt land?
5 Frammanundan høvdu onnur lond ræði á Ruanda. Kannið eftir hvørji londini vóru.
Podvarp um Ruanda
Á heimasíðuni hjá danska miðilinum, Danmarks Radio, eru spennandi poddvørp at finna um fólkadrápið í Ruanda. Her eru dømi um tvey donsk poddvørp, sum lærarin kann brúka sum fyrireiking til Holocaustdagin í føroyska skúlanum 2024:
Í røðini Kampen om historien tosar Adam Holm við heimildarfólk um Ruanda í 1994. Bráddliga hendir eitt fólkamorð, sum hevur verið kallað eitt afrikanskt holocaust. Hendingarnar fara so skjótt fram, at poddvarpið verður kallað Rwanda - verdens hurtigste folkemord. (link undir heitið)
Í røðini Bakspejl er ein hálvur tími um tað, sum bráddliga fer fram í 1994, men sum kortini hevur røtur í hjálandaveldinum í Afrika og kapprenningin hjá londum, um ríkidømi í hesum heimspartinum.
Vertur er Martin Grønne og heitið er Rwandas folkemord.
Uppsløg um fólkadráp
