36
JARÐARSKORPAN
Umskaringar, lækkar og hækkar
Kreftirnar í jørðini hava elvt til nógvar rivur í jarðarskorpuni, og fram við
rivunum kann undirgrundin røra seg á ymsan hátt. Tá ið undirgrund
in annaðhvørt verður trýst upp ella søkkur niður øðrumegin eina rivu,
hendir ein
umskaring
. Ofta verður ein bratti ella ein
umskaringarbratti
myndaður. Í Botnskarði sunnan fyri Hvalbiartunnilin í Suðuroy síggja
vit dømi um eina umskaring.
Surtsey
Oyggin Surtsey er sunnan
fyri Ísland. Hon varð til í ein
um eldgosi, sum helt á frá
1963 til 1967. Innan úr
jørðini goystu súlur av gassi
og øsku upp úr havbotn
inum. Súlan var viðhvørt
næstan 15.000 metrar høg.
Gosbræðing floymdi út á
havbotnin og eftir stuttari
tíð varð ein oyggj bygd upp
nakrar desimetrar yvir
vatnskorpuni. Enn størri
nøgdir av gosbræðingum
fossaðu út og myndaðu at
enda eina oyggj nakrar fer
kilometrar til støddar.
Virksemið í gosfjallinum
minkaði sum frá leið, og
nakað seinni kundu tey
fyrstu vísindafólkini fara á
lítlu nýggju oynna. Longu
tvey ár seinni var vøkstur á
Surtsey. Fræið varð borið
við vindi og aldu.
Umskaring
Lækki
Hækki
Umskaringarbratti
