børn seg gjøgnum fyrsta avgerandi stigið at læra at lesa, at
týða koduna, og kunnu tey so statt fara í gongd við drúgvu
lesivenjingina, sum ber í sær, at tey duga væl at lesa (at les-
ingin er vorðin sjálvvirkin).
Hjá summum børnum er hetta fyrsta avgerandi stigið
at týða koduna kortini nærum ov trupult, hóast tey koma
úr heimi, har skriftmálið regluliga er ein partur av gerand
isdegnum, og hóast tey fáa góða undirvísing í skúlanum.
Nógv børn við skriftmálsligum trupulleikum kunnu eisini
hava góðar gávur og vera evnarík aðrar vegir. Tí tykist tað,
at ein heilt ávís eind ella avmarkað virksemi er løstað hjá
hesum børnum. Okkurt steingir fyri møguleikum teirra
trygt at ogna sær skriftmálið. Kanska kunnu vit tosa um
vánaligt orðaminni ella kanska heldur vánaligt orðaminni,
júst tá ið tað kemur til tað skrivaða orðið.
Ónd ringrás
Ein avgerandi fyritreyt fyri góðum lesiførleika er so statt, at
orðaavkodan – at kenna aftur skrivaða orðið, virkar skjótt
og beinleiðis. Neyðugt skal ikki vera at sita leingi og hyggja
at einstaka orðinum. Góði lesarin fær fatur á innihaldinum
í orðinum beinanvegin, soleiðis at tulkingin ella fatanin og
ikki avkodanin kemur fyrst.
Skal sjálvvirkandi og beinleiðis lesiførleiki røkkast, má
nógv verða lisið. Verri evni vit hava á ávísum økjum, meiri
mugu vit venja okkum at gerast dugnalig. Summi børn enda
í eini óndari ringrás (
Stanovich, 1986
), har lesingin kenst
tung, trupul og ógvuliga lítið gevandi. Sum ein næmingur
so rámandi segði: “Tað kennist sum at súkkla í mótvindi.”
Í hesi støðu læra summi børn seg munagóðar framferðar
hættir at sleppa sær undan at lesa. Men tað ger so tað, at
barnið missir ein gyltan møguleika at fáa neyðugu venj
23
MÁLSPØL - leikur og læra
