JØRÐIN OG KORTINI
21
Eitt kort kann heldur ikki gerast púra rætt. Tað ber nevniliga ikki
til at avmynda runda skapið á jørðini á einum sløttum pappíri uttan
skeivleikar. Annaðhvørt verður støddin á meginlondunum ella skapið á
teimum teknað skeivt, ella verður frástøðan millum londini skeiv, ella
eisini verða vinklar í knattnetinum á kortinum ikki rættir.
Ímynda tær, at tú flysur eina appilsin, og at tað eydnast tær at fáa alt
skalið av í einum. Royn síðan at trýsta skalið niður á eitt borð. Tað ber
ikki til, uttan at skalið skrædnar ella broytir skap. Á sama hátt er tað við
jarðarýtuni, tá ið hon verður avmyndað á einum pappíri.
Niðurfellingar – ymsir hættir at avmynda jørðina
Fyri at fáa so brúkilig kort sum møguligt brúka vit ymsar niðurfell
ingar. Við eini niðurfelling tekna vit rúmliga skapið av jørðini niður á
eitt pappír. Tað ræður um at velja ta niðurfellingina, sum passar best til
tað, sum kortið er ætlað til.
Skalt tú stýra einum skipi ella fylgja eini kós á einum korti, má kortið
vera vinkulsatt, t.v.s. at vinklarnir millum støðini mugu passa. Tað er
nevniliga neyðugt fyri at finna kósina á kumpassini út frá kortinum.
Mercator niðurfellingin er ein kend vinkulsonn niðurfelling. Hon
verður eisini viðhvørt brúkt at avmynda heimspartarnar, hóast megin
londini fáa skeivt skap og skeiva stødd.
Um vit skulu samanbera støddirnar á londum, er betri at brúka
eitt kort, har víddirnar á hvørjum landi eru rættar. Eitt dømi er Peters
niðurfellingin. Hon er víddarsonn, men vinklarnir passa ikki.
Á flestu heimskortunum um okkara
leiðir liggur Evropa miðskeiðis í korti-
num og norður er uppeftir. Heimurin
sær øðrvísi út, um t.d. Avstralia er í
miðjuni og suður er uppeftir.
Miðkringur
Suðursólkringur
Norðursólkringur
Norðurpólkringur
OSIANIA
SUÐURAMERIKA
NORÐURAMERIKA
AFRIKA
AS I A
EVROPA
Indiahav
Kyrrahav
Íshav
Atlantshav
Atlantshav
