43
42
tølini undir hvørjari mongd og finn
svarið.
Einfaldari
Nýt ítøkiligar lutir at vísa
subtraktiónsstykkini.
Størri avbjóðing
Ger onkrar praktiskar støður, sum
subtraktión er partur av. Tað kann t.d.
vera at spæla handil. Næmingarnir skulu
hava onkra upphædd, t.d. 10, 15 ella 20
krónur. So keypa tey eitt ting og rokna,
hvussu nógv tey eiga eftir. Hetta skriva
tey upp sum eitt minusstykki.
Annað virksemi
Næmingarnir gera roknisøgur
Lat næmingarnar gera roknisøgur. Tey
fáa eitt roknistykki og skulu so gera eina
lítla søgu, eina tekstuppgávu, sum
hóskar til roknistykkið. Teir næmingar,
sum duga, kunnu skriva søguna niður.
Ein annar møguleiki er, at næmingarnir
arbeiða saman tvey og tvey og gera
søgur, sum tey siga hvørjum øðrum. Tey
kunnu so tekna søguna í staðin fyri at
skriva hana.
Roknisøgubingo
Hesar roknisøgurnar hóska eisini væl til
Roknisøgubingo.
Lærarin skrivar allar
møguleikarnar, sum kunnu vera røtt
svar, upp á talvuna. Næmingarnir skriva
níggju av svarunum í eina bingoplátu við
3 x 3 puntum. So lesur lærarin ta fyrstu
roknisøguna. Næmingarnir rætta
hondina upp, so hvørt sum teir vita
svarið, og ein næmingur sleppur at
svara. Øll, sum hava rætta svarið á sínari
bingoplátu, seta kross á tað talið. Á
henda hátt kunnu allir næmingar vera
við í bingospælinum, hóast ikki øll duga
at loysa uppgávuna. Tann fyrsti at fáa
fulla plátu rópar BINGO og vinnur
spælið.
Dømi um roknisøguuppgávur til bingo
eru á Avritssíðu 10 aftast í hesari bókini.
næmingunum, at fyrst telja vit, hvussu
nógvar ísar drongurin hevur (6), so
síggja vit, at nakrir ísar (2) liggja á
bønum, og tað eru hesir ísarnir, sum
skulu verða drignir frá. Hyggja vit, hvat
drongurin hevur í hondunum, kunnu vit
telja, hvussu nógvir ísar eru eftir (4).
Tað skriva vit soleiðis: 6
–
2=4. Gev
næmingunum nakrar uppgávur afturat
við støði í tí fyrru myndini:
n
Hvussu hevði tað verið, um drongurin
misti tríggjar ísar? Hvussu nógvar hevði
hann so havt eftir? (3)
n
Hvussu kundu vit skrivað tað sum eitt
minusstykki? (6
–
3=3)
n
Dugir nakar tykkara at gera eitt
minusstykki um dreingin?
Subtraktión við broyting
Fyrst er ein mongd, so hvørva
nakrir lutir, og restin er eftir. Skriva
samvirknu talvuni. Næmingarnir telja,
hvussu nógvir brikkar verða fluttir
burtur og skriva tað sum eitt minus
stykki, t.d. 5
–
2. So telja næmingarnir,
hvussu nógvir brikkar eru eftir og skriva
roknistykkið liðugt: 5
–
2=3.
Ein annar máti at vísa hetta er at
tekna á talvuna. Vit kunnu vísa ta
upprunaligu mongdina við at tekna t.d.
sirklar. So skulu nakrir verða tiknir
burtur. Tað gera vit best við at seta ein
kross á hvønn – ikki viska teir av talvuni.
Soleiðis síggja næmingarnir bæði ta
upprunaligu mongdina, og hvussu nógvir
blivu burtur. At enda telja tey, hvussu
nógvir eru eftir, og tey skriva alt sum
eitt minusstykki.
Við hvørt er tað eitt gott hugskot at
tosa við næmingarnar um, hví vit brúka
so nógvar ymiskar mátar at arbeiða við í
støddfrøði. Við hvørt nýta vit ítøkiligar
síggja, hvussu nógvir fleiri eru í øðrum
raðnum.
Í samanseting telja vit heildina og leggja
aðra mongdina til viks.
n
Her eru átta blomstur, trý teirra eru blá.
Hvussu nógv gul blomstur eru?
Í broyting fer ein hending fram í tíð. Tá
kunnu vit fyrst leggja nakrar brikkar á
uppvørpu/samvirknu talvu. Næmingarnir
siga, hvussu nógvir brikkar eru, og talið
skriva tey í kladduheftið ella á talvuna.
So taka vit nakrar brikkar burtur við at
flyta teir út um kantin á uppvørpuni/
Hvat er at gera?
Síða 42
Samrøðumynd um
subtraktión
Ger nakrar subtraktiónsuppgávur við
støði í myndini. Harumframt ber eisini
til at finna nakrar additiónsuppgávur. Lat
uppgávurnar hava ymiskan bygnað:
Broyting
n
Ásgeir hevur tríggjar ísar. So missir hann
ein. Hvussu nógvar hevur hann so eftir?
n
Minna hevur tjúgu krónur. Hon keypir ein
ís fyri tíggju krónur. Hvussu nógv hevur
hon so eftir?
n
Sjey dunnur svimja í tjørnini.Tvær fara
upp á land. Hvussu nógvar eru so eftir?
Ger eisini uppgávur, har tølini eru sett
øðrvísi saman enn á myndini, so at
næmingarnir ikki kunnu telja seg fram til
svarið í bókini.
Samanseting
n
Fimm dunnur eru í tjørnini.Tríggjar teirra
eru steggjar. Hvussu nógvar eru bøgur?
(2)
n
Tólv blomstur vaksa fram við tjørnini,
harav fýra eru blá. Hini eru hvít. Hvussu
nógv blomstur eru hvít?
Samanbering
n
Ein íspinnur kostar fimm krónur, og ein
kramarísur kostar tíggju krónur. Hvussu
nógv meiri kostar kramarísurin? (5)
n
Benjamin skeyt trý mál í einum dysti, og
dagin eftir skeyt hann sjey mál. Hvussu
nógv fleiri mál skeyt hann tann seinna
dagin?
n
Ingun rindaði 30 krónur fyri ísarnar, sum
hon keypti. Heini rindaði 15 krónur.
Hvussu nógv meiri rindaði Ingun?
Ymiskir mátar eru at vísa tal á lutum í
hesum uppgávunum. Í samanbering og
samanseting kunnu vit tekna eina mynd,
sum vísir uppgávuna. Í samanbering
kunnu tað vera tvey røð av sirklum, sum
liggja lið um lið. Soleiðis ber betur til at
lutir, við hvørt tekna vit, og við hvørt
nýta vit talstavir. Tað gevur næming
unum innlit í, at teir ymisku framferðar
hættirnir eru hentir at duga, bæði til at
læra og til at loysa uppgávur. Tað kann
vera hent at finna aðrar mátar at
arbeiða, tá ið vit skulu royna at skilja
okkurt í støddfrøði, ella tá ið vit skulu
loysa eina uppgávur, har vit ikki rættiliga
vita, hvat vit skulu gera.
Síða 43
Samrøðumynd um
subtraktión við broyting
Subtraktión við broyting (eitthvørt, sum
hendir yvir tíð) er ikki so lætt at bera
fram í einari bók, men her er tað gjørt
við einari teknirøð. Tann fyrra myndin
vísir, hvussu nógvar ísar drongurin hevur
keypt, og seinna myndin vísir, hvat hendi
eina lítla løtu seinni. Ger greitt fyri
2 • Pluss og minus við tølunum upp í 20
42
Minus
43
•
Samrøðumynd um at draga frá.
Skriva hvussu nógv er, hvussu nógv hvørvur, og hvussu nógv er eftir.
7 – 3 =
– =
– =
– =
– =
– =
6 – 2 = 4
Hvussu nógv er eftir?
Støddfrøðiligt innihald
n
Ymsar støður, har additión og
subtraktión koma fyri
Tilfar/amboð
n
Møguliga ítøkiligt tilfar, so sum
terningar, kubbar og pengar
Egin hugskot