49
48
48, har Bifla fer av stað við nøkrum
pengum.
Brikkablikk
Roynið virksemið við brikkablikkinum
sum greitt frá í Ískoyti 1 aftast í hesari
bókini, men havið 20 brikkar í
blikkinum.
Annað virksemi
Spæl:
20-vina-bingo
Luttakarar: 2–30
Tilfar: Ein bingopláta í part og ein
terningur
Spælið fleiri umfør av 20-vina-bingo,
men lat næmingarnar sjálvar gera
bingoplátu og skriva tøl í. Um ringlað
verður við vanligum terningi, skulu tølini
vera frá 14 til 19. Verður ringlað við
tveimum terningum (og eyguni, sum
terningarnir vísa, verða løgd saman),
skulu tølini vera frá 8 til 18.
Nú hava næmingarnir ikki sama slag
bingoplátur, og tí ber til at skipa spælið
øðrvísi. Lærarin kann t.d. ringla fyri allan
flokkin. Lærarin sigur hart, hvat
terningurin vísir (terningarnir vísa) og
skrivar talið/tølini á talvuna ella eitt ark,
so tað ber til at kanna eftir, um
næmingarnir hava krossað rætt av.
Næmingarnir seta kross á tjúgaravinin á
hvør sínari bingoplátu.
Spæl:
Subtraktiónsspæl
Luttakarar: 2–3
Tilfar: Eitt ark í part og ein terningur til
hvønn bólkin
Eitt einfalt subtraktiónsspæl til tveir ella
tríggjar næmingar. Skriva tríggjar puntar
soleiðis:
–
=
___
Skriva eitt eitttal í tann fyrsta puntin.
Næmingarnir skiftast at ringla við einum
terningi. Skriva talið á eygum, sum
terningurin vísir, annaðhvørt í annan ella
triðja punt. Ringla aftur og skriva talið á
eygum í tann tóma puntin. Drag frá og
skriva úrslitið á strikuna. Tann, sum
hevur tað størsta talið sum svar (ella
tað minsta), fær eitt stig. Spælið, til
onkur hevur fingið 5 stig.
Tað ber eisini til at spæla soleiðis, at
næmingarnir ringla tríggjar ferðir at finna
tølini, sum skulu standa í teimum
trimum puntunum. Soleiðis fáa tey
størri tøl at arbeiða við.
skulu hava ein tíggjara, sum tey brúka
alla tíðina, og so leysar eittarar afturat.
Ein annar máti er at lata næmingarnar
rokna á perlubandi. Tey finna tað fyrra
talið og telja so niðureftir tað talið, sum
skal verða drigið frá. Tað ræður um at
vísa, hvussu næmingarnir kunnu brúka
tíggjuskipanina at leypa á perlubandinum:
Vit finna 14 á perlubandinum við fyrst at
finna 10 og so telja fýra afturat uppeftir.
Eru næmingar, sum framvegis hava
torført við additión og subtraktión við
tølum undir 10, kunnu tey í staðin spæla
tíggjaravinabingo. Sí spælireglur á síðu 14.
Størri avbjóðing
Ger roknisøgur við onkrum, sum verður
tikið burtur, har byrjað verður við størri
tølum enn í hesum uppgávunum. Tað
kunnu t.d. vera søgur sum tann á síðu
Spæl:
20-vina-bingo
Luttakarar: 2
Tilfar: Ein terningur
Næmingarnir skiftast at ringla við
vanligum terningi. Tey skulu finna
tjúgaravinin til talið á eygum á terning
inum. Er talið á plátuni, krossa tey tað.
Tey kunnu bara seta ein kross í hvørjum
umfari. Vinnari er tann, sum fyrst fær
fýra krossar á rað.
Einfaldari
Besti mátin at gera hesar uppgávurnar
einfaldari er at nýta tað ítøkiliga tilfar,
sum hóskar hvørjum næmingi. Tað skal
vera eitthvørt tilfar, sum stuðlar fatanini
av tíggjarum. Ein møguleiki er at nýta
sentiterningar ella base 10-tilfar. Tey
n
15 – 7=8 tí eg veit, at 7+7=14. So má
7+8=15
Bifla nýtir ein framferðarhátt til
høvuðrokning við at hyggja at talinum á
eittarum í tí fyrra talinum og taka hitt
talið sundur. Í 16 eru 6 eittarar, so hon
tekur 9 sundur í 6+3. So dregur hon
fyrst 6 frá at koma niður á 10. Síðan
dregur hon tey seinastu 3 frá (ella nýtir
vitan sína um, at 3 og 7 eru
tíggjaravinir).
Rokna
Uppgávurnar kunnu verða loystar
við ymiskum háttum av høvuðrokning.
Um næmingunum tørvar at skriva
millumrokningar niður, kunnu tey gera
tað á einum kladduarki.
háttin. Tað er ikki ætlanin, at næmingarnir
skulu læra at skriva roknistykki á henda
hátt sum fyrisettan máta at loysa
uppgávur.
Síða 49
Samrøðumynd um
subtraktión við
tíggjaraskifti
Drekil telur á einari tallinju: Byrjar á 16
og dregur 9 frá við at telja niðureftir. So
lendir hann á 7.
Tað er í lagi, um næmingar telja seg
fram til svar, annaðhvørt á tallinjuni ella í
høvdinum. Men tað er betri at fáa tey at
finna mátar at hugsa seg fram til rætta
svarið. Kanska ber til at brúka tað, sum
tey frammanundan duga uttanat? Ella við
at byggja víðari á tað:
n
12 – 5=7, tað veit eg bara.
n
16 – 8=8, 16 er dupult so nógv sum 8
Hvat er at gera?
Síða 48
Samrøða um subtraktión
Á myndunum er ein broyting at
síggja: At vit hava eitthvørt, so hendir
ein broyting, okkurt verður burtur. Spyr
næmingarnar:
n
Hvussu nógvir pengar eru at byrja við?
(17)
n
Hvussu nógvar pengar tekur
„
tjóvurin“?
(4)
n
Hvussu nógvir pengar eru so eftir?
Hvussu kunnu vit finna út av tí? (13)
Næmingarnir hava helst ymsar mátar at
loysa uppgávuna. Lat tey koma við
ymsum mátum at rokna:
–
–
Summi telja niðureftir í talraðnum: 17,
16, 15, 14, 13.Tá skulu tey bæði halda
skil á tí at telja niðureftir, og hvussu
langt tey eru komin at telja. Her er
gott at brúka fingrarnar.
–
–
Summi telja á tekningini.Tey kunnu t.d.
seta kross á fýra myntir fyri at vísa á
teir, sum Bifla tekur, og síðan telja tað,
sum eftir er.
–
–
Summi telja eittarar:Taka fýra eittarar
burtur av teimum sjey, sum vóru at
byrja við. So eru tríggir eftir. Saman
við tíggjaranum verður tað trettan.
Tak sundur í tíggjara
og eittarar og rokna
Fyrst taka næmingarnir tað tveysifraða
talið sundur í tíggjara og eittarar og
skriva tað í sirklarnar undir talinum. So
loysa tey uppgávuna. Ætlanin við fyrst at
lata tey taka tað tveysifraða talið sundur
í tíggjara og eittarar er, at so er lættari
hjá teimum at brúka tann framferðar
háttin, at tey bara draga frá á eittara
plássinum.
Hesin framferðarháttur er fyrst og
fremst ætlaður til høvuðrokning. Kortini
skriva næmingarnir sundurtøkuna av tí
fyrra talinum, tí so er lættari hjá teimum
at hugsavna seg um at læra framferðar
48
2 • Pluss og minus við tølunum upp í 20
•
Samrøðumynd um at draga frá.
Tak sundur tveysifraðu tølini í ein tíggjara og restina í eittarar, áðrenn tú roknar.
Tak sundur í ein tíggjara og eittarar og rokna.
14 – 3 =
10 4
16 – 3 =
18 – 5 =
17 – 6 =
15 – 2 =
19 – 4 =
16 – 6 =
19 – 8 =
17 – 4 = 13
7 10
Eg taki
17
sundur í
10
og
7
.
So dragi eg
4
frá
7
!
7 – 4 = 3
10 + 3 = 13
49
•
Samrøðumynd um at draga frá.
Rokna frádráttarstykkini.
Spælið er venjing í at rokna við tjúgaravinum.
Rokna 16 – 9
Rokna.
Spæl: Tjúgaravinabingo
5 4 3 2 1 0
9
11 12
8 7 6
10
15 14 13
16 17 18 19 20
15 – 7 =
12 – 5 =
14 – 6 =
16 – 8 =
13 – 9 =
14 – 7 =
14 – 5 =
15 – 8 =
17 – 9 =
Spælireglur
Ringla við einum terningi. Finn talið á plátuni,
sum saman við tí, sum terningurin vísti, verður
20. Tann, sum er fyrstur at fáa 4 krossar á rað,
hevur vunnið.
19 16 18 14
14 15 17 19
17 18 14 16
15 15 19 18
18 17 16 19
19 14 15 17
18 17 14 16
16 19 15 18
5 4 3 2 1 0
9
11 12
8 7 6
10
15 14 13
16
-9
Eg leypi á
tallinjuni.
4
og
16
eru
tjúgaravinir.
4
!
9
3 6
16 – 6 = 10
10 – 3 = 7
Støddfrøðiligt innihald
n
Subtraktión við broyting
n
Framferðarhættir í høvuðrokning
n
Taka tøl sundur í tíggjarar og
eittarar
Tilfar/amboð
n
Møguliga ítøkiligt tilfar
n
Terningur at ringla við