Miðamerika er smalt eiði millum Meksiko fyri norðan og Suðuramerika fyri sunnan. Meginparturin er fjallalendi suður ígjøgnum landið, og har eru nógv gosfjøll. Á miðamerikanska meginlandinum eru sjey smá lond. Í Karibiahavi úti fyri eysturstrondini eru fleiri hundrað vakrar, pálmavaksnar oyggjar úr USA til Venesuela. Panamaeiðið er smalt eiði ímillum Karibiahav í Atlansthavi og Panamaflógva í Kyrrahavi, og tað er eisini land ímillum Norðuramerika og Suðuramerika. Eiðið er bara 48-210 km breitt. Smala eiðið og tað, at økið lá væl fyri hermálsliga, høvdu við sær, at Panamaveitin varð grivin her.

Tá ið Kristoffur Kolumbus og spanska manning hansara kastaðu akker í Karibia í 1492, hildu teir seg vera komnar til Asia og kallaðu tí oyggjarnar Vesturindia. Síðan hava evropear kappast um at taka yvirvaldið í oyggjunum, og hagar fóru teir at føra trælir at arbeiða í landbúnaðinum. Í Miðamerika fingu sponsk mentan og spanskt mál stóra ávirkan og hava tað enn, men í Karibia hava mong fólk varðveitt nógv av síni afrikonsku mentan. Náttúruvanlukkur, eldgos, jarðskjálvti og ódnir, gera javnan um seg í Karibia.

Øldirnar eftir at Kolumbus varð komin til Amerika, ráddu spaniamenn nógvastaðni í meginlandinum, men í Karibia royndu umframt Spania eisini Frakland, Bretland, Niðurlond og onnur lond, seinni eisini USA, at vinna sær valdið yvir mongum oyggjum. St. Luisa skifti valdsharra 14 ferðir, ávikavist Bretland og Frakland. Tær flestu stóru oyggjarnar eru nú sjálvstøðug ríki, men nakrar eru enn undir fremmandum yvirvaldi. Martiniqueoy t.d., við endurgerð av Sacré Coeur-kirkjuni í París, er enn fronsk.

Upprunafólkið í Karbia var karibindiánar og arawakindiánar. Teir flestu doyðu av sjúku og trælkan, meðan spaniamenn ráddu har; bara nakrir fáir karibindiánar komust undan og búgva nú í Dominika. Mesta fólkið í Karibia nú á døgum er ættað frá afrikonskum trælum, sum vórðu fluttir úr Afrika at arbeiða í gróðrarlundunum. Evropearar, asiatar, sýrar og libanar seta eisini sín dám á mentanina í Karibia.

Eisini fyri tað, at evropearar komu til Miðamerika, hevði landbúnaðurin stóran týdning. Lendið er skift sundur í trý høvuðsøki: fruktagóði kyrrahavsslættin, har grøði sum t.d. bananir vaksa væl, háslættin í miðjum landi, við kaffilundum og neytahaldi, og skógarlendið í ein landnyrðing, sum ikki er so væl egnað til landbúnað. Nógvi landbúnaðurin er farin illa við lendinum og hevur volt stóran umhvørvisskaða.

Herviligar tropuódnir herja javnan í Karibiahavi frá mai til oktober. Ein ódn tekur seg upp sum vanligt illveður úti á víðum havi, men er sjógvurin serliga heitur, mennir hon seg og blæsur tá sum stórur hviril av skýggjum, vindi og regni vestureftir ímóti oyggjunum og norðuramerikanska meginlandinum, har hon kann elva til stóran skaða. Fremmandu orðini fyri ódn „hurricane" og „orkan", eru runnin av orðinum Huracan, sum er vindgudur har um leiðir.

8. mai 1902 fór gosfjallið Pelée á Martinique í Karibiahavi at goysa. Grótbræðing og glóðheit øska runnu stríðar oman og slættaðu høvuðsstaðin St. Pierre við jørðina, og 30.000 fólk lótu lív. Gosfjøll hóttajavnan fólkið í Karibiaoyggjum. Í august 1995 var fólkið flutt úr Plymouth, høvuðsstaðnum í Montserrat, tí vandi var íyri einum stórum eldgosi.

Málið, søgan og mentanin í Miðamerika og Suðuramerika hava sum heild røtur aftur í hjálandatíðina. Til 1492, tá ið Kristoffur Kolumbus kom til Bahamaoyggjar, búðu bara indiánar í hesum parti í heiminum. Men eftir tað fóru fólk úr Spania og Portugal at búseta seg har í stórum tali, og nógvir afrikanar vórðu fluttir hagar úr Afrika sum trælir, helst til Karibia og Brasil. Í Karibia settu eisini mangir onglendingar, fraklendingar og niðurlendingar búgv. Tí er fólkið í hesum heimsparti nógv blandað. Spanskt er vanligasta málið í meginlandinum, saman við portugisiskum í Brasil. Í Karibia eru enskt og franskt vanligari, og í Surinam er almenna málið niðurlenskt.

Fyrst í 16. øld fóru Spania og Portugal at taka sær hjálond í Miðamerika og Suðuramerika. Bæði londini sendu eisini trúboðarar at umvenda upprunafólkið til katólska trúgv. Spania tók stórar partar av meginlandinum, men Brasil, sum Portugal legði undir seg, gjørdist størsta landið og sterkast búskaparliga. Enn á døgum eru flestir suðuramerikanarar katolikkar.

Indiánarnir, ið kunnu lesa søgu sína aftur til indiánsk fólkasløg, sum búðu í Miðamerika og Suðuramerika, áðrenn niðursetufólkini úr Evropa komu hagar, eru nú bara 2% av fólkinum. Næststørsti fólkabólkurin eru fólk ættað frá afrikonsku trælunum, tey flestu búgva í Brasil og í Karibia. Í næstan øllum londum á meginlandinum eru fólk, sum eru blandað við indiánar og evropear, í meiriluta. Tey verða kallað mestitsar.

Sløk hundrað ár eftir, at spaniamenn komu til Suðuramerika, vóru 90% av indiánska fólkinum deyð. Høvuðsatvoldin var sjúkur, ið evropearar bóru við sær, til dømis pokur og meslingar. Indiánarnir høvdu ikki íborið mótstøðuføri ímóti hesum sjúkum, og teir flestu, ið vórðu smittaðir, doyðu. Nú á døgum eru indiánarnir í minniluta allastaðni uttan í Guatemala, har mangir mayaindiánar enn búgva í hálendinum, og á Andesháslættanum í Bolivia, har eftirkomarar inkafólksins búgva.

Flestu lond í Miðamerika og Suðuramerika hava ovurstóra uttanlandsskuld. Brasil er eitt av hesum londum, men skuldin er lutfalsliga lítil borin saman við inntøkurnar. Nikaragua skyldar nógv minni, men skuldin er átta ferðir so stór sum tjóðarinntøkan.

Í 20. øld vaks fólktalið nógv í heimspartinum, helst í Brasil og londunum fyri norðan. Men í flestu londunum lækkar burðartalið nú. Men av tí at stórur partur av fólkinum eru ungfólk, og at fleiri børn koma undan, av tí at heilsuviðurskiftini batna, veksur fólkatalið alsamt. Í 1990-árunum vaks fólkatalið í Mið-og Suðuramerika við uml. 80 milliónum.

Næstan tríggir av fyra suðuramerikanarum búgva í býum. Í summum londum, m.a. Kili og Uruguai, býr ein triðingur av fólkinum í høvuðsstaðnum. Mong hava verið noydd ay rýma av bygdini undan fátækadømi og arbeiðsloysi og búgva nú í ovfólkaðum, skirvisligum býlingum, sum vaksa skjótt í útryðjunum á stórbýunum.

Á øllum meginlandinum eru ovurstórir garðar, ið hava ógvuliga stór seyða- og neytafylgi og stórar lundir við sukurrørum og bananum. Útlendsk feløg ella nakrar fáar, ovurríkar familjur eiga hesar stórgarðar. Tó er øðrvísi í Kuba, har eigur stjórnin stórgarðarnar.

Flestu bøndur í hesum heimsparti eiga so lítið av jørð, at teir valla kunnu breyðføða fleiri enn tvey, trý fólk. Teir velta ein lítlanjarðarteig, og hava nøkur fá húsdýr, t.d. hønur og svín. Av tí at garðurin kann ikki føða alt húskið, mega nøkur teirra flyta heiman at fáa sær arbeiði